بررسي مجموعه سفال‌هاي دوران تاريخي و اسلامي كاوش‌هاي معماري دست‌كند ارزانفود-همدان

مجموعۀ معماري دستكند ارزانفود (ارزانپول) در 30 كيلومتري جنوب شرق شهر همدان در سال 1389 ه .ش.، به طور اتفاقي شناسايي شد و تاكنون چهار فصل پژوهش هاي باستان شناختي در آن انجام گرفته است. از يافته هاي ارزشمند شناسايي شده در اين محوطه، آثار سفالي مربوط به دوره هاي تاريخي و اسلامي است. با توجه به تنوع گونه ها، فرم ها، شيوه و تزئينات سفالي، پژوهش جامع و كاملي در اين راستا انجام نگرفته است؛ به همين دليل، پرسش هاي مطرح در اين پژوهش عبارتنداز: گونه هاي مختلف سفالي يافت شده از مجموعۀ معماري دست كند ارزانفود مربوط به كدام دوره هاي زماني است؟ شيوه ها و تزئين هاي رايج در بين سفال هاي اين محوطه كدام اند؟ پژوهش حاضر از نوع توصيفي-تحليلي است كه يافته هاي آن ازطريق مطالعات كتابخانه اي و فعاليت هاي ميداني گردآوري شده و با روش كيفي، تحليل شده اند. در روش ميداني (شامل كاوش هاي باستان شناختي، شست وشوي نمونه هاي سفالي، پشت نويسي نمونه ها، ثبت اطلاعات نمونه ها، گزينش نمونه هاي شاخص، طراحي نمونه ها و عكاسي از آنها) به انجام رسيد. علاوه بر آن، عمل نمونه برداري نيز كه مهم ترين بخش روش ميداني به شمار مي رفت، به صورت روش مند و طبقه بندي شدۀ شاخص ها انجام گرفت. نتايج پژوهش نشان مي دهند كه يافته هاي سفالي مربوط به دورۀ تاريخي (اشكاني و ساساني) و قرون مياني و متأخر اسلامي (سلجوقي، ايلخاني، تيموري و صفوي) است. مهم ترين گونه هاي سفالي دوران تاريخي شامل: سفال كلينكي، لبه هاي كوهاني شكل و لبه هاي شياردار است و مهم ترين نمونه هاي دوران اسلامي از نوع: نقش قالب زده، نقاشي زيرلعاب (قلم مشكي)، زرين فام، اسگرافياتو، ترصيع كاري و آبي و سفيد است.