گونه‌شناسي و گاه‌نگاري نسبي شيوۀ عصاري در محوطۀ باستاني دينور، استان كرمانشاه

محوطۀ باستاني دينور كه ازسوي مردم محلي با نام «شهر خاوران»معرفي مي شود، در شمال شرق كرمانشاه و در يكي از دشت هاي زاگرس مركزي، بر سر راه كرمانشاه-سنقر واقع شده است. وسعت و اهميت محوطه با وجود آسيب هاي مكرر محيطي، مانند سيل و زلزله و توسعۀ كشاورزي، هنوز هم مشهود است. يافته هاي تاريخي و مدارك باستان شناسي نشان مي دهند كه تپۀ مركزي و نواحي پيرامون آن از دورۀ سلوكي تا عصر حاضر مسكون بوده و اين محوطه، همان شهر دينور است كه به عنوان يكي از مراكز فرهنگي غرب ايران در قرون نخستين اسلامي معرفي شده و اين موضوع از فهرست انديشمندان منسوب به اين ديار دريافت مي شود. طي بررسي هاي سطحي، در كنار انبوه داده هاي سفالي، مجموعه اي از سنگ هاي آسيا و وزنه هاي بزرگ مشاهده شد كه نشان از وجود كارگاه عصاري در محوطه دارد. گونه شناسي شيوۀ عصاري در اين كارگاه و گاه نگاري آن، مسألۀ اصلي اين پژوهش است كه پرداختن به آن با طرح دو پرسش انجام مي شود؛ نخست آن كه، اين داده ها به چه دوره اي تعلق دارند؛ و دوم، در اين كارگاه چه محصولاتي توليد شده است؟ با توجه به نيازهاي جوامع شهري و ضرورت مديريت و برنامه ريزي فعاليت هاي كارگاهي، فرضيه اي مبتني بر تعلق داده ها به زمان شكوفايي شهر دينور و توليد روغن يا دوشاب انگور مطرح مي شود. براساس مقايسه و بررسي اشياء و مطالعۀ داده هاي محيطي، منابع مكتوب و مدارك باستان شناسي و قوم باستان شناسي، كارگاه عصاري دينور به زمان رشد و شكوفايي اين محوطه در قرون 2 تا 4 ه.ق.، نسبت داده مي شود و علاوه بر توليد دوشاب انگور، امكان روغن كشي نيز مطرح مي شود. از آنجايي كه نمونه هاي شناخته شده از مركز و غرب ايران به قرون متأخر اسلامي تعلق دارند، داده هاي محوطه بخشي از پيشينۀ اين فن را آشكار مي سازد.