تحليل نهادي استقرار نظام ماليات بر مجموع درآمد اشخاص حقيقي در ايران (با استفاده از چارچوب توسعه و تحليل نهادي)

استقرار نظام ماليات (يكپارچه) بر مجموع درآمد از مهمترين اقداماتي است كه مي‌تواند نقش محوري در تحول مالياتي كشور ايفا كند. اين نظام مالياتي با اينكه در برخي قوانين پيش از انقلاب اسلامي و قانون ماليات‌هاي مستقيم مصوب 1366 وجود داشته ولي هيچ‌گاه در ايران اجرا نشده است. مسئله تحقيق حاضر اين است كه در فرايند استقرار نظام ماليات بر مجموع درآمد خصوصيات بازيگران، الگوي تعاملات‌ آنها، ميزان اطلاعات و دسترسي و عوامل نهادي و برون‌زاي حاكم بر تصميم‌گيري در اين باره چيست؟ ازاين‌رو چارچوب توسعه و تحليل نهادي و نظريه انتخاب عمومي در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفت. همچنين مصاحبه نيمه‌ساختار‌يافته با جمعي از صاحب‌نظران حوزه ماليات‌ستاني انجام و براي تحليل نتايج آن از روش تحليل مضمون استفاده شد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه بازيگران كم‌درآمد و پردرآمد از حيث تقارن اطلاعات، تكثر، ميزان دسترسي به مراكز تصميم‌گيري شرايط برابري ندارند. همچنين بازيگران پردرآمد كه از وضع ماليات بر مجموع درآمد متضرر مي‌شوند به روش‌هاي مختلف در لايه سياستي كنش دارند ولي بازيگران كم‌درآمد در لايه سياستي حضوري ندارند. پيش‌بيني مقاله اين است كه در شرايط عادي نظام مالياتي تصويب و اجرا نمي‌شود؛ مگر اينكه عوامل برون‌زا همچون فشار تحريم‌ها، مطالبه فعالان اجتماعي و روحيه تحول‌گرايي در مجلس و دولت شرايط استقرار اين نظام مالياتي را فراهم كند.