بررسي سوره مطفّفين از منظر فرانقش انديشگاني هليدي

دستور نقش گراي هليدي يكي از نظريات مطرح در زبان شناسي نقش گرا است كه فراتر از سطح مطالعات نحوي به بافت متن و شكل گيري زبان متن توجه دارد و داراي سه فرانقش: انديشگاني، بينافردي و متني است كه اساس زبان شناسي نقش گرا را تشكيل مي دهند. فرانقش انديشگاني كه حاصل تجربۀ حاصل از جهان بيرون است، داراي سه مؤلفه: فرايند، شركت كنندگان و عناصر پيراموني است. در اين ميان عنصر فرايند كه در قالب فعل، در جمله نمود پيدا مي كند، داراي نقش كانوني و مركزي است و به دو دستۀ اصلي و فرعي تقسيم مي شود. پژوهش حاضر به روش توصيفي – تحليلي و آماري سورۀ مباركۀ مطفّفين را به منظور دستيابي به لايه‌هاي نهفتۀ آيات و شناخت عميق تر مفاهيم سوره، بر مبناي فرانقش انديشگاني مورد بررسي قرار داد و به اين نتايج دست يافت كه فرايند غالب موجود در سورۀ مذكور به دو فرايند مادي (30./.) و رابطه اي (28./.) اختصاص دارد و اين امر با مفاهيم سوره هماهنگ است. هم چنين اين دو فرايند با توجه به ماهيتشان كه جنبۀ مادي و توصيف دارند، بهترين ابزار براي تحقق چنين مفاهيمي مي باشند. فرايند رفتاري (17./.) از نظر بسامد در مرتبه بعدي قرار دارد و جهت بازتاب حالات رفتاري مجرمان و مؤمنان استفاده شده است. دو فرايند كلامي (13./.) و ذهني (11./.) اگر چه داراي بسامد كمتري  به نسبت ديگر انواع فرايندها هستند؛ اما نقش برجسته اي را در راستاي تكميل معاني مدنظر سوره ايفا مي كنند.