كاركرد نقش‌هاي زباني در تبيين مفاهيم تربيتي - اجتماعي سوره حجرات، با تكيه بر الگوي ارتباطي رومن ياكوبسن

خطوط كلي سوره حجرات، ترسيم گر فرايندي دقيق و منسجم در نهادينه كردن ارزش هاي اخلاقي و تربيتي است كه جهت دستيابي بشر به تعالي و كمال تبيين شده است. اين سوره كه به عنوان اخلاقي ترين سوره قرآن كريم شناخته مي شود، از الگوهاي متنوع ارتباطي در القاي پيام مورد نظر به مخاطب بهره برده است كه در اين جستار، با رويكردي بر نظريه ارتباطي رومن ياكوبسن، به تبيين جلوه هايي از اعجاز بياني قرآن كريم در تجسّم مفاهيم تربيتي و اجتماعي پرداخته مي شود. پژوهش حاضر ضمن تحليل نقش هاي زباني و عناصر ارتباطي، بر اساس الگوي ارتباط كلامي ياكوبسن، به بازكاوي كاركردهاي متفاوت اين نقش ها در سوره حجرات پرداخته است. ميزان تأثير نقش هاي زباني بر مخاطبان و بسامد هر كدام از آنها، شناسايي جلوه هاي متنوع ارتباطي بر اساس مفهوم آيات اين سوره، از اهداف اين پژوهش است. نتايج تحقيق نشان مي دهد نقش هاي زباني، ابزاري كارآمد براي درك پيام آيات قرآني و شيوه اي مناسب در طرح ريزي الگوهاي ارتباطي، براي تأثيرگذاري هر چه بيشتر بر مخاطبان به شمار مي رود. بيشترين بسامد نقش هاي زباني در سوره حجرات، بر اساس الگوي ارتباطي ياكوبسن، مربوط به نقش «عاطفي» در 13 آيه و كمترين بسامد نيز در نقش «همدلي» در 3 آيه است. همچنين نمي توان نقش «ترغيبي» آيات اين سوره را ناديده انگاشت؛ چرا كه خداوند به عنوان فرستنده پيام، با استفاده از افعال متعدد امر و نهي، مفاهيم متعدد تربيتي و اجتماعي را براي مخاطبان تبيين نموده است.