نقد نفي قاعده ضرورت در فلسفه كانت و الهيات پساكانتي از منظر فلسفه اسلامي

اين پژوهش با روشي اسنادي، خلأ نفي قاعدۀ ضرورت و اصل عليت در فلسفۀ عملي كانت و الهيات پساكانتي را به محك فلسفۀ اسلامي گذاشته است. طبق اين تحقيق، مفاهيمي چون ايجاد استعلايي، نفي استعلايي، ديالكتيك، دازاين و ايده، رمزواژه‌هايي هستند كه حد مشترك ميان دو فرقۀ كلامي اعتزالي و اشعري در كلام اسلامي و دو جريان الهيات ليبرال و الهيات ديالكتيك در كلام مسيحي واقع شده و اين جريان‌ها را ناگزير به سمت نفي قاعدۀ ضرورت و اصل عليت سوق داده‌اند كه نتيجه‌اي جز راه يافتن تصور تركيب در ذات پروردگار، پذيرفتن انگارۀ «وجود اجوف» و تعطيل احكام شريعت به نفع اختيار نداشته است. به زعم اين پژوهش، اين امر پيامد بلافصل تفكيك فلسفه از كلام و يا تبعيت فلسفه از كلام در الهيات بوده است. بازگشت به نظم فلسفي ماتقدم ذيل يك جهان‌بيني توحيدي و تبعيت كلام از فلسفه متافيزيك، راه حل پيشنهادي اين پژوهش براي رفع مسئله است.