بازنگري انتقادي استدلال كلامي مثبِت «اراده الهي»

متكلمان در اثبات اراده الهي، از استدلالي بر پايه مقدمات و مباني خاص استفاده مي‌كنند كه اشكالاتي جدي دارد. اين اشكالات متوجه حكمايي كه مباني متفاوتي دارند، اما اين استدلال را پذيرفته و به آن استناد نموده‌اند نيز مي‌گردد. خلاصه استدلال اين است كه از بين اشياء ممكن‌الوجود تنها بعضي اشياء ايجاد مي‌گردند و اين اشياء در زماني خاص به وجود مي‌آيند. اختصاص وجود به آن‌ها و اختصاص آن‌ها به زمان خاصشان به مخصصي نيازمند است. اين مخصص كه نمي‌تواند علم يا قدرت باشد، بنابراين صفتي ديگر به نام اراده را براي خداوند اثبات مي‌كند. اين استدلال كه در دامان اشاعره شكل مي‌گيرد و با وجود اشكالات مبنايي و محتوايي، بعضي متكلمان معتزله، اماميه و برخي حكما نيز آن را تكرار كرده‌اند، مستلزم اشكالاتي از جمله ترجيح بلامرجح، حدوث زماني عالم، اختصاص اراده به امور مادي و زماني، امكاني شدن اراده الهي و... مي‌باشد. به علاوه، اشكالاتي در تماميت اين استدلال نيز وجود دارد كه از آن جمله مي‌توان تعارض دروني، عدم انحصار مخصص در اراده، امكان تعميم ويژگي‌هاي اراده به علم و قدرت و در نتيجه امكان جايگزيني اين دو صفت به عنوان مخصص و... را برشمرد. در اين جستار برآنيم كه با بررسي اشكالات و نقد اين استدلال، مانع از ابتلا به خطاهاي ناشي از آن شويم.