تجزيه و تحليل كتاب اسلام نص‌گرا: تاريخ و عقايد اخباريان شيعه (شرح و ارزيابي پروژۀ اخباري‌پژوهي رابرت گليو)

پژوهش‌هاي مرتبط با انديشۀ فقهي اماميه در دهه‌هاي اخير پيشرفت چشم‌گيري داشته و صورت‌بندي بسياري از مباحث را تغيير داده است. پژوهندگان تلاش كرده‌اند از كليشه‌هاي موجود فاصله بگيرند و با نگاهي متفاوت به تاريخ فقاهت بنگرند، اما هنوز پژوهش‌ها در ابتداي مسير قرار دارد. رابرت گليو از جملۀ پژوهندگاني است كه با فاصله گرفتن از خوانش عقل‌ستيزانه از اخباريان، شناسايي تنوع در ميان علماي اخباري، قرار دادن دغدغۀ يقين در كانون نظريۀ اخباري و نيز نفي تلقي پروتستانتيستي ازآموزه‌هاي اخباريان تلاش ارزشمندي براي شكلي از تاريخي‌نگري در برنامۀ پژوهشي خود انجام داده است كه البته تمام و كمال نيست. انتقاد وارد به رهيافت نظري گليو اين است كه در كار او گونه‌اي ذات‌گرايي در مقوله‌بندي علما به اخباري و اصولي مشاهده مي‌شود. چنين برمي‌آيد كه گليو خط تقسيم ستبري ميان دو گروه از علماي اماميه مي‌كشد و به اين ترتيب به جاي مطالعۀ بازنمايي‌ها و فهم‌هاي كنش‌گران تاريخي تعبيرهايي چون اخباري و اصولي را به‌مثابۀ واقعيت‌هايي انضمامي درنظر مي‌گيرد، درحالي‌كه از چشم‌اندازي تاريخي مفاهيم، تعاريف و مقوله‌ها نيز خود پديدارهايي تاريخي هستند.در اين مقاله با تمركز بر كتاب اسلام نص‌گرا تلاش كرده‌ايم به كمك روش تحليل مضمون و تحليل متني دستاوردهاي پژوهشي اين شيعه‌شناس را بررسي انتقادي كنيم و ظرفيت‌ها و نيز محدوديت‌هاي آن را نشان دهيم.