تأملي انتقادي در روايت كتاب بن‌لايه‌هاي شناخت از ايداليسم استعلايي

هدف از اين مقاله، بازخواني انتقادي روايت كتاب بن‌لايه‌هاي شناخت از ايداليسم استعلايي است. آموزه‌اي مناقشه‌برانگيز در فلسفه كانت كه ناظر به نسبت ميان پديدار و شيء في‌نفسه و بر سر تفسير آن جريان‌هاي تفسيري گوناگوني شكل گرفته است و نزاع پيرامون آن تا به امروز ادامه دارد؛ به گونه‌اي كه برخي اين تمايز را تمايز معرفت‌شناختي و ناظر به دو نحوه لحاظ شيئي واحد مي‌داند. در مقابل برخي ديگر اين تمايز را تمايزي وجودشناختي مي‌دانند؛ در اين گروه دوم برخي اين تمايز را مستلزم تحقق اشياء در دو جهان متفاوت دانسته (تفسير دو-جهان) و برخي ديگر اين تمايز را ناظر به دو دسته متفاوت از صفات شيئي واحد مي‌دانند؛ در اين نوشتار با استفاده از روش تحليلي و كتابخانه‌اي، پس از بررسي تفاسير گوناگون ناظر به اين آموزه كانت، روايت كتاب بن‌لايه‌ها مورد تأمل انتقادي قرار مي‌گيرد. مطابق خوانش اين كتاب، ايداليسم استعلايي يعني قول به وجود اشياء في‌نفسه و تأثر ساحت شناخت از آنها، يكسره با مباني كانت ناسازگار است. در نهايت يافته‌هاي اين نوشتار حاكي از آن است كه اولاً تفسير اين كتاب از اين آموزه، در زمره تفاسير دو-جهان است، اما با نظر به پژوهش‌هاي متأخر كانت‌شناسانه، كه اين تفسير در چهارچوب فلسفه كانت، تفسيري سازگار و قابل دفاع است.