بررسي روش‌شناسي ديدگاه‌هاي كتز و فيليپس در باب تجربه ديني

بحث از دامنه تجربه ديني يكي از مباحث بسيار مهم از قرن هجدهم به بعد بوده است و از آن دوره تاكنون انديشمندان عرصه‌هاي مختلفِ مطالعاتي چون فلسفه دين‌، كلام جديد‌، علم الاديان و روانشناسي دين و... را در باب چيستي و ماهيت آن‌، گستره مطالعاتي آن‌، كاركردش در زندگي انسان و گوهري بودن دين يا صدق و كذب آن بنحو ثبوتي يا سلبي‌، اظهار نظرهاي مختلفي را در اين بازه‌هاي زماني ترسيم كرده است. از جمله اين كه‌، پديدارشناسان و فيلسوفان دين براي دين ابعاد و ويژگي‌هايي ترسيم كرده‌اند كه يكي از آنها بُعد تجربي دين است. ممكن است دستورات اخلاقي‌، حقوقي و عقيدتي‌، به پيدايش احساسات خاصي مانند حيرت يا خشيت و خضوع كمك كنند و زمينه‌ساز تجربه‌اي شگرف و شورانگيز مانند احساس حضور در پيشگاه خداوند يا موجود متعالي و غايي‌، يا شنيدن تسبيح موجودات و تجارب عرفاني و دروني ديگري شوند‌، كه كاملاً متمايز از تجارب بيروني باشند. از آنجا كه مردم در سنّت‌هاي دينيِ متعدد و متنوع‌، مدعي تجربه خداوند‌، نيروانا يا برهمن هستند و احساس مي‌كنند كه اين قبيل تجربه‌ها به زندگيشان معنا و جهت مي‌بخشد. مي‌توان اذعان كرد كه تجربه ديني يكي از مهمترين مسائلي است كه در روانشناسي دين و فلسفه دين مورد توجه و بررسي قرار مي‌گيرد. در انديشه ساختگراهايي مثل پرادفوت و كتز كه بيشتر در تبيين تجربه ديني به بعد عرفاني آن تأكيد دارند‌، بر اين باورند كه ماهيت تجربه ديني متأثر از شبكه باورها و مفاهيم ذهني فاعل شناساست و تجارب خالي از باورها و مفاهيم وجود ندارد و از سويي در رويكرد فيليپس هم مدعيات ديني هرچند كه جنبه شناختاري و حكايت‌‌‌گري ندارند‌، ولي براي تبيين اظهاراتي مي‌توان به كاربرد آنها در زندگي اجتماعي فرد نگريست؛ بعبارتي براي فهم مدعيات ديني بايد حيطه‌‍‌هاي اشكال زندگي را بشناسيم و به قواعد بازي دين توجه كنيم كه يك باور درست به نحوه زندگي فرد مربوط است. در پژوهش حاضر سعي شده ضمن بررسي روش‌شناسي ديدگاه‌هاي مزبور به تبيين و بررسي ديدگاه‌هاي كتز و فيليپس در باب تجربه ديني پرداخته شود.