گفتمان علوم انساني بومي يا علوم انساني جهان

دو گفتمان كلان درباره علوم انساني وجود دارد: اول، گفتمان جهاني علوم انساني كه ريشه در مباحث رابطه علوم انساني و علوم طبيعي دارد و نسخه واحدي براي علم و از جمله علوم انساني قايل است. دوم، گفتمان علوم انساني بومي يا اسلامي كه پس از استقلال كشورهاي جهان سوم از جمله جوامع اسلامي، مجال بيان يافت. مجادله گفتماني مزبور در ايران به‌ويژه پس از انقلاب اسلامي، تجلي بارز يافت كه هنوز ادامه دارد. در اين مقاله با تمركز بر ماهيت علوم انساني و قرائت‌هاي مختلف انديشمندان از اين موضوع، اين پرسش مطرح شد كه ماهيت علوم انساني- اجتماعي با كدام يك از دو گفتمان جهاني يا بومي- اسلامي قرابت بيش‌تر دارد؟ پاسخ به سؤال مزبور و حاصل بررسي فرضيه پژوهش با اتكا به روش اسنادي- كتابخانه‌اي و تجزيه و تحليل توصيفي- تحليلي اين شد كه با عنايت به ابعاد ماهوي نظام دانش علوم انساني، يعني ماهيت دوگانه حقيقي- اعتباري گزاره‌هاي آن، هيچ يك از دو گفتمان مزبور به تنهايي قادر به تكفل و هدايت نظام دانش علوم انساني در كشورهاي مختلف نيست. در نتيجه، تعامل دو گفتمان جهاني و بومي علوم انساني، براي تغذيه ابعاد عام و ثابت و خاص و متغير نظام علوم انساني- اجتماعي ضرورت دارد. كيفيت تركيب تعاملي دو گفتمان جهاني و بومي علوم انساني در سايه واقعيات و اقتضائات و نيز بر پايه انسان شناسي فلسفي بومي، شاخص پيشرفت يا پسرفت علمي يك كشور مي‌باشد.