نظريه رأي در افعال الاهي: بررسي و ارزيابي ديدگاه ميرزا مهدي اصفهاني

متكلمان اسلامي فاعليت خدا را بالاراده دانسته و اراده را صفت فعل و غير از علم در نظر مي‌گيرند. در اين ميان، ميرزا مهدي اصفهاني در تبيين نحوه شكل‌گيري فعل الاهي نظريه رأي را مطرح مي‌كند و ميان رأي، اراده و مشيت تفكيك مي‌كند. تحقيق حاضر با روش توصيفي‌تحليلي و به شيوه كتاب‌خانه‌اي نظريه رأي را بررسي كرده كه حاصلش اين است كه ميرزا مهدي اصفهاني رأي را اولين مرحله از مراحل شكل‌گيري فعل الاهي، و عاملي مؤثر در شكل‌گيري مشيت، اراده، قدر و قضا مي‌داند، و چنين تبيين مي‌كند كه علم الاهي فقط شأنيت كاشفيت دارد، و اين كاشفيت، هم دربردارنده كيان و هم دربردارنده نقيضش لاكيان است، و براي تحقّق فعل الاهي بايد عامل تعيين‌كننده و مخصّصي وجود داشته باشد تا يكي از دو طرف كيان و نقيضش لاكيان را برگزيند، و اين عامل همان رأي است كه از صفات كمال فعل الاهي است، و رتبه‌اش بعد از علم الاهي قرار دارد، و خداوند مالك رأي است، و تجلّي اين رأي در مراحل متعدّد تحقّق فعل الاهي نمود پيدا مي‌كند.