جوانه‌زني و ضرايب حيات بذر باقلا (Vicia faba) در پاسخ به شرايط مختلف انبارداري

مقدمه: حبوبات از منابع مهم غذايي سرشار از پروتئين و يكي از اجزاء اصلي در تناوب زراعي است كه در سال‌هاي اخير، به‌عنوان يكي از گزينه‌هاي عمده تحقيقات گياهي به‌شمار مي‌آيد. قابليت انبارداري بذر يكي از صفات مهم در اصلاح حبوبات مي‌باشد. دما، محتوي رطوبت بذر و طول دوره انبارداري از مهم‌ترين عوامل مؤثر بر كيفيت بذر در مدت انبارداري هستند. شرايط نامساعد انبارداري منجر به زوال و كاهش كيفيت بذرها طي نگهداري مي‌شود كه به‌شدت تحت تأثير شرايط محيطي انبارداري قرار مي‌گيرد. مواد و روش‌ها: اين پژوهش در آزمايشگاه فناوري بذر دانشكده كشاورزي دانشگاه ياسوج در سال 1393 به صورت فاكتوريل سه عاملي در قالب طرح كاملاً تصادفي، با پنج تكرار 20 بذري اجرا شد. بذرها با محتوي رطوبت در 5 سطح 6، 10، 14، 18 و 22 درصد و دما در 4 سطح 15، 25، 35 و 45 درجه سلسيوس به‌مدت 9 ماه (صفر، 30، 60، 90، 120، 150، 180، 210، 240 و 270 روز) نگهداري شدند. پس از هر بار نمونه‌گيري در پايان هر ماه انبارداري، آزمون جوانه‌زني استاندارد درون ژرميناتور با دماي 25 درجه سلسيوس به‌مدت 10 روز و به روش كاغذ آكاردئوني انجام شد. همچنين آزمون هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذرهاي خيسانده شده به‌مدت 24 ساعت در دماي 20 درجه سلسيوس درون ژرميناتور نيز در چهار تكرار انجام گرفت. برخي صفات جوانه‌زني و هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر طبق روش‌هاي استاندارد اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد، اثر سه‌گانه دماي انبارداري، محتوي رطوبت بذر و طول دوره انبارداري بر شاخص‌هاي جوانه‌زني و هدايت الكتريكي بذر باقلا در سطح احتمال يك درصد معني‌دار بود. روند جوانه‌زني طي انبارداري در دماي 15 درجه سلسيوس و محتوي رطوبت بذر 6 درصد پس از 270 روز انبارداري از 94 درصد به 81 درصد كاهش يافت. به‌طوري‌كه در شرايط رطوبتي مشابه با افزايش دما از 15 به 45 درجه سلسيوس پس از 270 روز انبارداري، جوانه‌زني به 35 درصد كاهش يافت. با گذشت زمان انبارداري، هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر افزايش يافت و در دماهاي بالا اين افزايش بيشتر بود. ضريب‌هاي حيات بذر باقلا نيز پس از 9 ماه انبارداري با استفاده از معادله قابليت حيات بذر محاسبه شد كه KE،CW ، CH  و CQ به‌ترتيب 5.39697-، 2.13041، 0.03201 و 0.000017 محاسبه گرديد. نتيجه‌گيري: نتايج كلي آزمايش نشان داد كه با افزايش دما و رطوبت بذر در مدت انبارداري هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر افزايش داشت كه اين مسئله منجر به كاهش درصد زنده‌ماني بذر شد. دماي 15 درجه سلسيوس و محتواي رطوبت بذر 6 درصد نسبت به تمامي دما و رطوبت‌ها شرايط مناسب‌تري را براي زنده‌ماني بذرها در طول دوره 9 ماهه انبارداري داشتند به‌طوري‌كه داراي كمترين هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر و در نهايت سرعت زوال بودند. جنبه هاي نوآوري: 1- با گذشت زمان انبارداري، هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر افزايش يافت. 2- هدايت الكتريكي مواد نشت يافته از بذر با محتوي رطوبت 22 درصدي و دماي انبارداري 45 درجه سلسيوس افزايش داشت. 3- ضريب هاي حيات بذر باقلا جهت ارزيابي قابليت حيات بذر در شرايط انبارداري كنترل شده محاسبه گرديد.