بررسي رشد اوليه گياهچه سويا (Glycine max) در پاسخ به غلظت‌هاي مختلف تركيبات مس در گياه مادري

مقدمه: استفاده از فناوري نانو در بسياري از زمينه‌ها از جمله علوم كشاورزي رو به افزايش است و به موازات آن، رهاسازي اين ذرات در محيط زيست نيز اجتناب ناپذير است كه ممكن است اثرات نامطلوبي بر گياهان داشته باشد؛ بنابراين درك اثرات متقابل بين نانوذرات و گياهان زراعي به عنوان جز اساسي همه اكوسيستم‌هاي كشاورزي اهميت زيادي دارد. در اين ارتباط، با كشت سويا در خاك داراي نانوذرات اكسيد مس، مطالعه‌اي در مورد اثرات نانوذرات بر پتانسيل جوانه‌زني و رشد اوليه بذرهاي نسل دوم انجام گرفت. مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزيابي اثرات تغذيه گياه مادري سويا  با تركيبات مس بر گياهچه‌هاي حاصل از آن، دو آزمايش فاكتوريل (در محيط ژرميناتور و گلدان) در قالب طرح كاملاً تصادفي در دانشكده كشاورزي دانشگاه شهركرد در سال 1399 اجرا گرديد. تيمارهاي آزمايشي در گياه مادري شامل تركيبات مختلف مس (نانوذرات اكسيد مس با اندازه‌هاي 25، 50 نانومتر و كلريد مس) و پنج غلظت تركيبات مس (صفر، 50، 100، 200 و 500 ميلي‌گرم بر كيلوگرم خاك) بودند كه بذر حاصل از اين تيمارها در شرايط كنترل شده و گلدان مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌ها: افزايش غلظت كلريد مس و نانواكسيد مس (25 نانومتر) در گياهان مادري به ترتيب باعث كاهش درصد جوانه‌زني (25 و 78 درصد)، طول ريشه‌چه (56 و 82 درصد)، وزن ريشه‌چه (35 و 81 درصد)، طول ساقه‌چه (19 و 71 درصد)، وزن ساقه‌چه (32 و 73 درصد) و شاخص بنيه گياهچه (49 و 94 درصد) بذرهاي توليد شده گرديد. ارزيابي گياهچه‌هاي حاصل از سوياي تغذيه شده با تركيبات مختلف مس نيز نشان داد كه در شرايط تغذيه با كلريد مس و نانواكسيد مس در مقايسه با شاهد به ترتيب كاهش معني‌داري در محتواي كلروفيل a (10 و 74 درصد)، كلروفيل b (38 و 49 درصد)، كاروتنوييدها (136 و 145 درصد)، طول ريشه (27 و 61 درصد)، ارتفاع گياهچه (31 و 58 درصد)، سطح برگ (44 و 64 درصد) و وزن شاخساره (34 و 64 درصد) مشاهده شد. نتيجه‌گيري: به‌طور كلي نتيجه‌گيري مي‌شود كه سميت تركيبات مس موجود در ريزوسفر گياه مادري براي بذرهاي توليد شده با ميزان غلظت رابطه مستقيم دارد؛ بنابراين در شرايط تغذيه گياه مادري با نانو اكسيد مس اثرات سميت تشديد مي‌شود و بذرهاي توليد شده در اين شرايط بنيه بذر ضعيفي دارند. جنبه‌هاي نوآوري: 1- تغذيه گياه مادري سويا با نانوذرات اكسيد مس رشد گياهچه بذرهاي توليد شده را كاهش مي‌دهد. 2- كاهش اندازه نانوذرات اكسيد مس اثر سميت بيشتري بر جوانه‌زني بذرهاي توليد شده دارد. 3- اثرات سميت نانوكسيد مس تا مرحله گياهچه‌اي تدوام دارد.