رويكردهاي رضاقلي خان هدايت به حكومت صفويه و نحوۀ پيوند آن با حكومت قاجاريه

رويكرد مورخان به حكومت هاي پيش از خود و تلاش براي نشان دادن پيوند زمانۀ خود با آن گذشتۀ تاريخي، اهميت ويژه اي دارد، چراكه مورخان به عنوان انديشمندان و آگاهان جامعه، بازتاب دهندۀ بخشي از تلقي هاي رايج روزگارشان هستند و اين امر به عنوان يك جريان فكري و فرهنگيِ تأثيرگذار بسيار مهم است. مورخ با فاصله تاريخي و زماني از دوره هاي پيشين و در وراي رفع تنگناهاي متعارف پيشين، قادر است با فراغ بال بيشتري به ارزيابي كارنامۀ حكومت هاي گذشته و مقايسه آن با عصر خود بپردازد. يكي از اين مورخان، رضاقلي خان هدايت است كه با ذيل نويسي روضه الصفاي ميرخواند، به خلق كتاب روضه الصفاي ناصري پرداخت. در اين اثر، تاريخ دوره هاي پاياني تيموريان تا اواخر عصر ناصري ازجمله تركمانان، صفويه، افشاريه، زنديه و قاجاريه روايت شده است. با توجه به اينكه بخشي از اين كتاب درباره حكومت صفويه است، اين نوشته بر آن است كه نحوۀ مواجهۀ هدايت ـ مورخ نامدار قاجاريه ـ با سلسله صفويه و نيز پيوند دو حكومت صفويه و قاجاريه را به بحث گذارد. بررسي ها نشان داد كه هدايت برخلاف اغلب مورخان پيش از خود، به جاي تأكيد بر تبار مغولي قاجارها، بر مناسبات و ارتباط قاجاريه و صفويه تأكيد كرده، به گونه اي كه قاجاريه را تالي و تداوم صفويان فرض كرده و از اين رو، حكومت هاي افشاريه و زنديه را كم اهميت جلوه داده است.