رابطۀ وجود و ماهيت در مكتب نومشائي حكيم رجب علي تبريزي

رجب علي تبريزي سومين حكيم نظام ساز پس ‏از ميرداماد و ملاصدرا در مكتب فلسفي اصفهان به‌شمار مي آيد. او با تقريري نو از برخي مباني فكري مشائيان و بازخواني اصطلاحات آنان، مكتبي نومشائي را بنيان نهاد، درخصوص مسائل بنيادين عصر خود همچون مسئلۀ پراُفت‌وخيز «رابطۀ وجود و ماهيت» تأمل و نظريه‌پردازي كرد و با تكيه بر تلقي خاص از «ماهيت من حيث هي هي» و «وجود وصفي»، نافيِ ديدگاه‌هاي ميرداماد و ملاصدرا شد. وي با اعتباري‌خواندن هيچ‌يك از زوج مفاهيم وجود و ماهيت، موافق نبود و به جعل بالذات ماهيت به عُروض وجود بر آن باور داشت. ثمرۀ چنين نگاهي تركيب انضمامي اشيا از وجود و ماهيت است. از آنجا كه ايدۀ يادشده در معدود پژوهش هايي كه معاصران دربارۀ آن انجام داده‌اند، به‌درستي تبيين نشده است، در مقالۀ پيشِ‌روي كوشش مي شود با تتبع دربارۀ پيشينۀ ديدگاه تبريزي درخصوص فلسفۀ سينوي و تحليل دقيق تر مبادي تصوري او دربارۀ مسئلۀ موردنزاع، نقاط ابهام آن نظريه روشن شود و بدين منظور، به برخي پرسش هاي مقدر ازجمله ارتباط قاعدۀ فرعيت با عروض خارجيِ وجود بر ماهيت و بهره منديِ شاگردان حكيم از «اصل و فرع» به‌جاي «اصيل و اعتباري» پاسخ داده خواهد شد. تطبيق سه معناي عام، خاص و اخص مفاهيم متمم «اصيل» و «اعتباري» با ديدگاه تبريزي دربارۀ وجود و ماهيت، مطلب پايانيِ پژوهش پيشِ‌روي است.