تجزيه و تحليل اسناد تفسير منسوب به امام حسن عسكري(ع)

تفسير امام حسن عسكري(ع) از جهات مختلفي همچون «تاريخ تأليف»، «انتساب به مؤلف»، «اسناد كتاب» و از همه مهم‌تر، «محتواي كتاب»،‌ مناقشه‌آميز است و مورد نقد برخي انديشمندان قرار گرفته است. با توجه به اين مناقشات، به‌ويژه مشكوك بودن انتساب تفسير به امام حسن عسكريR، لازم مي‌نمايد اين تفسير از ابعاد گوناگوني بررسي شود، كه يكي از آن‌ها اسناد تفسير است تا دانسته شود كل اسناد تفسير چگونه‌اند؟ آيا اسناد متعدد تفسير يكسان‌اند؟ نسبت اسناد تفسير به اصالت انتساب چگونه است؟ پژوهش حاضر با روشن تحقيق كتابخانه‌اي در منابع چاپي و نسخ خطي، ضمن گزارش شكلي اسناد تفسير، به بررسي آن‌ها پرداخته است؛ تا وضعيت كل اسناد تفسير را براي پژوهشگران، در دسترس و قابل تحليل نمايد. تفسير عسكري چند دسته اسناد دارد كه با تجزيه و تحليل تمامي آن‌ها مشخص شد كه نام «حسن بن علي» در تفسير عسكري و نيز روايات منقول از آن، ناصر اطروش است؛ يعني اسناد اين تفسير، طي قرون گذشته و در مراحل مختلف نسخه‌برداري و نقل‌، تغييراتي كرده است به‌طوري كه از يك شخصيت مذهبي‌تاريخي زيدي‌مذهب، يعني حسن بن علي عسكري اطروش، به يك شخصيت امامي مذهبي، يعني امام يازدهم شيعيان(ع)بدل شده‌اند. نتيجه اينكه كتاب تفسير عسكري كنوني، از ناصر كبير اطروش است.