بررسي صفات مرفولوژيكي، فنولوژيكي، عملكرد دانه و اجزاي عملكرد ارقام ارزن دم روباهي در الگو هاي مختلف كاشت

سابقه و هدف : ارزن ها از جمله ارزن دم روباهي به دليل طول دوره رشد كوتاه به عنوان يك محصول بين فصلي بدون مزاحمت براي زراعت قبلي و بعدي اهميت ويژه اي دارند. موفقيت در دستيابي به ظرفيت‌هاي محيطي از قبيل نور منتج به توسعه سطح برگ و افزايش عملكرد دانه و اجزاي عملكرد لاين هاي ارزن دم روباهي در مقايسه با رقم شاهد از طريق بهبود ارتفاع گياه، تعداد برگ و گره، طول پانيكول و قطر ساقه توسط محققان زيادي گزارش شده است. بررسي هاي اواخر دهه 1980نشان داد، با استفاده از ارقام برتر و تكنيك‌هاي به زراعي نظير فاصله مناسب بوته ها روي رديف و فاصله بهينه خطوط كاشت، عملكرد دانه مي‌تواند دو سه برابر شود، اما اين يافته ها بايد به روز شوند و براي ارقام جديد، خاك و شرايط آب و هوايي هر منطقه آزمايش شوند. اين تحقيق به منظور بررسي عملكرد، اجزاي عملكرد و برخي از صفات مورفولوژيكي و فنولوژيكي ژنوتيپ‌هاي ارزن دم روباهي اين تحقيق انجام شد. مواد و روش‌ها: يك آزمايش كرت هاي دوبار خردشده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي سال هاي 1397 و 1398 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي گنبد به اجرا در آمد. تيمارهاي اين آزمايش شامل تراكم به‌عنوان فاكتور اصلي در سه سطح (30، 35 و 40 بوته در متر مربع)، فاصله خطوط به‌عنوان فاكتور فرعي در سه سطح (40، 50 و 60 سانتي‌متر) و ژنوتيپ‌هاي ارزن دم روباهي به عنوان فاكتور فرعي فرعي شامل سه ژنوتيپ KFM5 ،KFM2 و باستان بودند. هر كرت مشتمل بر چهار رديف به طول 10 متر بود. بذور بصورت پشت سر هم كاشته شدند و سپس بر مبناي تيمارهاي فاصله رديف و تراكم‌هاي 35، 30 و 40 بوده در مترمربع تنك شدند. برداشت به‌منظور برآورد عملكرد دانه، بعد از حذف حاشيه از دو خط وسط هر كرت به مساحت 4 متر مربع صورت پذيرفت. براي اندازه گيري صفات زراعي و اجزاي عملكرد دانه ده بوته بصورت تصادفي از هر تيمار نمونه برداري شد. تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين ها با نرم افزار SAS انجام شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد، با كاهش تراكم، وزن هزاردانه از 2/68 به 3/3 گرم افزايش يافت، در بين ژنوتيپ‌ها نيز، ژنوتيپ KFM5 بيشترين وزن هزاردانه ( 3/29گرم) را داشت. كم ترين تراكم (30 بوته در متر مربع)، بيشترين طول پانيكول (15/79سانتي متر) را نيز داشت و بيش ترين تعداد دانه در پانيكول (3560) را تراكم 35 بوته در مترمربع به خود اختصاص داد و فاصله خطوط 50 سانتي‌مترداراي بيش ترين تعداد دانه در پانيكول (3456) و بيشترين عملكرد دانه (2/78 تن در هكتار) بود. نتيجه گيري: مقايسه ميانگين تيمارها نشان داد لاين KFM5 با عملكرد 0/271 كيلوگرم در متر مربع و 14/02 درصد افزايش، لاين مناسب بود. ضمنا اين لاين كه زودرس‌تر (نسبت به لاين KFM2 و رقم باستان) هم مي‌باشد، با پانيكول بازي كه دارد دچار بيماري نشد كه مزيت مهمي به شمار مي‌رود. براي اين لاين تراكم 35 بوته در متر مربع نيز با عملكرد 0/27 كيلوگرم در متر مربع و 7/7 درصد افزايش بهتر از تيمار شاهد بود. مناسبترين فاصله خطوط كاشت هم 50 سانتي‌متر بود.