اثر تاريخ كاشت بر ميزان پروتئين، محتواي ساپونين و عملكرد دانه ژنوتيپ هاي هاي مختلف كينوا در شهرستان جيرفت

سابقه و هدف:باتوجه به خشكسالي ها، بحران آب و افزايش شوري خاك كه طي چند سال اخير در منطقه جيرفت روي داده است، كشت محصولات جايگزين براي فصل خنك با نياز آبي كم، صرفه اقتصادي بالا و سازگار با منطقه و دوره رشد كوتاه مانند كينوا (henopodium quinoa Willd) ضروري به نظر مي‌رسد. اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﻌﺮﻓﯽ ﯾﮏ ﮔﯿﺎه ﺟﺪﯾﺪ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻻزم اﺳﺖ اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. از اﯾﻦ رو، اين مطالعه با هدف بررسي ميزان پروتئين، محتواي ساپونين، عملكرد و اجزاي عملكرد ژنوتيپ‌هاي كينوا در كشت پائيزه و زمستانه انجام شد. مواد و روش‌ها: اين آزمايش به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با 4 تكرار، در مزرعه تحقيقاتي و آزمايشگاه مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي جنوب استان كرمان در دو سال زراعي 98-1397 اجرا گرديد. تاريخ كاشت (پائيزه: اول شهريور 1397 و 1398 و زمستانه: اول بهمن 1397 و 1398) به عنوان عامل اصلي و ژنوتيپ هاي هاي Titicaca, Redcarina, Gza1, Q12, Q18, Q21, Q22, Q26, Q29, Q31 به عنوان عامل فرعي بودند. در اين آزمايش صفاتي نظير طول ساقه، طول دوره رشد، درصد پروتئين، ساپونين دانه، وزن هزار دانه و عملكرد دانه مورد بررسي قرار گرفتند. يافته‌ها: تجزيه واريانس مركب داده ها نشان داد صفات اندازه‌گيري شده در اين آزمايش (طول ساقه، طول دوره رشد، درصد پروتيين و ساپونين دانه) تحت تاثير معني‌دار ژنوتيپ، تاريخ كاشت و اثر متقابل تاريخ كاشت و ژنوتيپ قرار گرفتند. طول گل آذين تنها تحت تاثير معني‌دار ژنوتيپ قرار گرفت. طول ساقه در كشت پاييزه و زمستانه بسيار متفاوت بود به طوري كه در كشت پاييزه بيش ترين طول ساقه در ژنوتيپ Q22 و Q12 مشاهده شد اما در كشت زمستانه بيش ترين طول ساقه مربوط به ژنوتيپ هاي Q26 و Q29 بود، همچنين نتايج مقايسه ميانگين اثر متقابل ژنوتيپ و تاريخ كاشت نشان داد در تمام ژنوتيپ هاي مورد مطالعه درصد ساپونين و پروتئين در كشت پاييزه كم تر از كشت زمستانه بود، دامنه تغيرات درصد ساپونين و پروتيين دانه به ترتيب بين 4/52 تا 5/56 درصد و 10/78 تا 13/89 درصد بود. همچنين، عملكرد دانه و وزن هزاردانه كينوا تحت تاثير معني‌دار ژنوتيپ، تاريخ كاشت و اثرات متقابل آن ها قرار گرفت. دامنه تغييرات عملكرد دانه بين 1/91 (تيمار كشت پاييزه و ژنوتيپ GZA1) و 3/99 تن در هكتار (تيمار كشت پاييزه Q12) مشاهده شد. نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق نيز اين نيز نشان داد كه امكان دو بار كشت اين محصول در يك سال در منطقه جيرفت امكان پذير است، مشروط بر اينكه از ارقام مناسب استفاده شود. بنابراين در كشت پاييزه ارقام Q12 و Q31 و در كشت زمستانه ارقام Q29 و Q26 توصيه مي شوند.