مطالعه تنوع و تراكم گونه‌اي بانك بذر علف‌هاي هرز در نظام‌هاي زراعي توليد پياز (Allium cepa L.)

سابقه و هدف: با شناسايي بانك بذر علف‌هاي‌هرز مي‌توان به تركيب و تراكم گونه‌اي بانك بذر و فلور علف‌هاي‌هرز در طول فصل زراعي پي‌برد و در انتخاب بهترين زمان و روش مناسب جهت مبارزه موثر بذرهاي علف‌هاي‌هرز موجود در خاك دقت لازم را داشت. از آنجايي كه كشت ممتد يك گياه در زمين زراعي باعث افزايش بانك بذر علف‌هاي‌هرز مي‌گردد لذا به‌منظور وصف جوامع گياهي سطح زمين و ارزيابي هر گونه تغييرات در آن‌ها نياز به شناخت و بررسي بانك بذر خاك مي‌باشد در واقع با شناخت بانك بذر مي‌توان به كنترل علف‌هاي ‌هرز آينده در مزرعه كمك نمود و از طريق آن روي عمليات مديريتي بهتر تمركز كرد. اين پژوهش به‌منظور بررسي اثر تداوم تك‌كشتي پياز بر تراكم و تنوع علف هاي هرز بوم ‌نظام‌هاي زراعي منطقه جيرفت انجام شد. مواد و روش نمونه‌‌ برداري بانك بذر علف‌هاي‌ هرز از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتي‌متري خاك به روش سيستماتيك تصادفي صورت گرفت. تراكم و تنوع بانك بذر علف‌هاي‌هرز به روش جوانه‌زني در شرايط گلخانه‌اي تعيين گرديد. جامعه مورد مطالعه شامل نمونه‌هاي خاك از چهار نظام زراعي تك‌كشتي پياز با تداوم‌هاي كم‌تر از سه سال (S1)، بين سه تا پنج سال (S2)، بين پنج تا هشت سال (S3) و بيش‌تر از هشت سال (S4) و آيش طولاني مدت (F) بود. براي مقايسه‌ي شاخص‌هاي مختلف تنوع و غنا در نظام‌هاي مختلف تك‌كشتي پياز از آزمون LSD استفاده شد.نتايج و بحثدر هر دو عمق20-0 و 40-20 سانتي‌متر بيش‌ترين تراكم مربوط به علف‌هرز آفتاب‌پرست (Heliotropium europium L.) بود. شمار كل بذرهاي جوانه‌زده در شرايط گلخانه‌اي در نظام‌هاي تك‌كشتي پياز و آيش در عمق 0 تا 20 حدود 4140 عدد بذر در متر‌مكعب خاك بود كه در اين عمق نظام‌هاي زراعي F و S4 به ترتيب با ميانگين 221 و 1704 بذر در متر‌مكعب داراي كم‌ترين و بيش‌ترين تعداد علف‌هرز بودند و عمده بذرها در اين عمق مشاهده شد. در عمق 4020 سانتي‌متر شمار 2049 عدد بذر در متر‌مكعب خاك مشاهده گرديد. در اين عمق نظام‌هاي زراعي S4 و F به ترتيب با ميانگين 830 و 143 داراي بيش‌ترين و كم‌ترين تعداد علف‌هرز بودند. همچنين نتايج نشان داد تداوم‌هاي تك‌كشتي پياز در هر دو عمق روي شاخص‌هاي تنوع و غناي گونه اي علف‌هاي‌هرز اثر معني‌داري داشت و نظام‌هاي زراعي S4 و F به ترتيب داراي بيش‌ترين و كم‌ترين تنوع و غنا بودند. در واقع با افزايش تداوم تك‌كشتي پياز تراكم علف‌هاي‌هرز افزايش يافت. نتيجه‌گيري از آنجايي كه تراكم بذرهاي علف‌هاي‌هرز در زمين‌هاي تحت كشت مداوم بيش‌تر از آيش است و نسبت بالاتري از بذرها در لايه سطحي خاك تجمع مي‌يابند لذا با اجراي تناوب مناسب مي‌توان تراكم بذور را در بانك بذر كاهش داد. بنابراين توصيه مي‌شود به‌جاي كشت ممتد يك گياه زراعي، از تناوب‌هاي زراعي با مجموعه متنوعي از گياهان زمستانه و بهاره استفاده كرد كه با افزايش تنوع، شرايط مناسبي براي كنترل بهتر و قطع سيكل زيستي علف‌هاي‌هرز فراهم مي‌كند.