بررسي تجلي وحدت در مسجد امام اصفهان براساس آراء ابن عربي

معماري يكي از هنرهاي بسيار مهم بشري است كه تأثيري شگفتي همواره بر انسان‌ها داشته است و همانند هر هنري چه بسا بتوان گفت، مهم‌ترين و محوري‌ترين موضوع آن هارموني است. گرچه هارموني در موارد بسيار گوناگوني تعريف مي‌شود، اما جوهره‌ي هارموني در واقع همان وحدت است. يعني اجزاي متكثر در كلّيتي وحدت و تماميت مي‌يابند. كه لازمه ادراك فضاي معماري است. همچنين در فلسفه اسلامي ادراك اين جهان استهلاك كثرت در وحدت است. طبق وحدت وجودي ابن عربي، وجودي واحد در پس تكثر اين جهان مستتر است، در واقع تكثر و تعددي كه در عالم نمايان است، ناشي از ظهور وجود حقيقي واحد است كه نمايانگر وحدت كلي مي‌باشد. هدف از پژوهش حاضر دستيابي به ماهيت اين وحدت و چگونگي وقوع آن هست. سوالاتي كه در اين تحقيق مطرح هست؛ بررسي ماهيت اين وحدت و قابليت تطبيق‌پذيري آن در آراء ابن‌عربي و معماري و اينكه چه زمينه‌هاي مادي در فضاي معماري براي رسيدن به وحدت فراهم شده است؟ پژوهش حاضر از نوع كيفي تحليلي- توصيفي بوده و راهبرد پژوهش مطالعه‌ي موردي (مسجد امام اصفهان) با رويكرد تفسيري مي‌باشد. اين تحقيق با تحليل تجربه‌ي وحدت در كثرت در مسجد امام اصفهان، ارتباط اين موضوع را در آراء ابن‌عربي و معماري مورد بررسي قرار مي‌دهد. از نتايج اصلي پژوهش، نقش خيال در معرفت وحدت بر مبناي وحدت وجودي ابن عربي و سير از كثرت به وحدت در فضاي معماري اسلامي مي‌باشد. همچنين همان‌طور كه در وحدت وجود، يافتن وجود و وجوديافتن يكي است و اين يافتن، از طريق كشف و شهود است. در معماري مسجد امام اصفهان، با ايجاد فضاي معنوي با استفاده از عناصر زوجين (زوجيت خيال)، بستري براي كشف و شهود وحدت توسط ناظر فراهم شده است.