نسبت وحي رسالي و رؤياي صادقه غيروحياني در انديشه فارابي

آيا وحي رسالي و رؤياي صادقه از يك مقوله و خانواده‌اند كه با شناخت يكي بتوان به شناخت ديگري نزديك شد؟ اگر عينيت اين دو در اركان ماهوي مبرهن شود، مي‌توان با شناخت يكي مدعي شناخت ديگري شد. و معقوليت روششناسانه اين راه مستدل شده و راه براي تحقيقات گسترده‌ آتي باز مي‌شود. اما اگر اين دو فقط تشابهات جزئي خانوادگي داشته باشند، نه عينيت ماهوي، در اين صورت هر چند شناخت هر كدام مي‌تواند به صورت جزئي در شناخت ديگري مددكار باشد، اما شناخت يكي نمي-تواند موجب شناخت كامل ديگري باشد. هدف اين پژوهش بررسي تشابهات و تمايزاتِ رؤياي صادقه‌ غيروحياني و وحي رسالي از نگاه يكي از فيلسوفان تأثيرگذار در تاريخ فلسفه‌ اسلامي؛ يعني فارابي است. حاصل اين نوشته‌ آن است كه اين دو پديده از نگاه فارابي داراي تشابهات فراواني هستند و مي-توان آن دو را در يك مقوله قرار داد. از اين جهت مي‌توان با شناخت يكي به فهم ديگري نزديك شد، اما تمايزاتي بين اين دو وجود دارد كه مانع يكسان‌انگاري مي‌شود. يافته‎هاي اين پژوهش از نظر تشابهات عبارت است از: در وحي رسالي و رؤياي صادقه، نفس ناطقه بدون تأمل و تفكر، به عقل فعّال متصل شده و معارف كلي و جزئي را دريافت مي‌كند. هر دو گاهي نياز به تعبير دارند. در هر دو قوه‌ تخيل حضور دارد. اما تمايزاتي بين اين دو وجود دارد كه عبارتند از: نبي در سايه ويژگي‏هاي خاصي از قبيل قوه‌ قدسي، عقل مستفاد، قوه‌ متخيله‌ بسيار قوي و مصونيت از خطا در دريافت وحي، از رؤيابين متمايز مي‌شود. نتيجه اين كه هر چند به صورت جزئي مي‌توان از شناخت يكي براي فهم ديگري بهره برد اما شناخت هيچكدام مساوي شناخت ديگري نيست. تمايز رؤياي صادقه و نبوت از مقوله‌ تشكيكي است كه در عين اشتراك داراي احكام خاص هستند.