تحليل معنايي فطرت به‌مثابه‌ مبنا در تعليم و تربيت اسلامي با تأكيد بر ديدگاه علامه مصباح يزدي

در تعليم و تربيت اسلامي، انسان با نگاه ويژه‌اي موضوع تربيت است. يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي انسان در جهان‌بيني اسلامي، اعتقاد به وجود «فطرتي الهي» در نهاد اوست. اين بعد مهم و پيچيده‌ انساني هنوز چندان شناخته نشده و معركه‌ آراي صاحب‌نظران است. اگرچه معناي «فطرت» در ابتداي امر تا حدودي مورد اتفاق است، درعين‌حال فهم دقيق اين واژه‌ مهم قرآني همچنان محل نزاعِ به‌ويژه فيلسوفان مسلمان تعليم و تربيت است. هدف اين نوشتار بررسي و تحليل مفهوم «فطرت» با رويكردي اكتشافي و با استفاده از روش توصيفي‌ـ‌تحليلي، از نگاه صاحب‌نظران، به‌ويژه علامه مصباح يزدي مي‌باشد. حاصل اين پژوهش نمايانگر اين واقعيت است كه گرچه غالب صاحب‌نظران در فهم اصل معناي فطرت كمتر به خطا رفته‌اند، اما دقت علامه مصباح يزدي به‌عنوان مفسر قرآن و انسان‌شناس و ظرافت ايشان در زواياي بحث، تقريري جديد از معناي فطرت ارائه داده است. در اين تقرير، ايشان فطرت را اصطلاح خاص قرآني دانسته، آن را در نوعي خاص از شناخت انسان از خداوند و گرايش او به خداوند منحصر مي‌دانند كه همان آفرينش ويژه‌ انسان است. بنا بر اين تقرير، يعني منحصر بودن معناي فطرت الهي انسان در دو بعد معرفت و گرايش به خداوند، جايگاه اين دو بعد تربيتي در نظام تربيتي اسلام دوچندان خواهد بود.