بررسي وضعيت گاهنگاري عصر مفرغ شرق لرستان (مبتني بر كاوش لايه‌نگاري تپه گريران الشتر)

يكي از نواحي منطقه زاگرس مركزي كه كم‌ترين مطالعات گاه نگاري در ارتباط با دورۀ مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاه نگاري مربوط به زاگرس مركزي بيش از هر ناحيه ديگري، در حوضه رودخانه گاماسياب در نهاوند و كنگاور متمركز شده است. انطباق گاه نگاري لرستان و دره گاماسياب در عصر مفرغ با مشكلات عديده‌اي مواجه است. از سويي، گاه نگاري منطقه گاماسياب و كنگاور نيز مربوط به دهه 1970 و 1980 بوده و تاكنون حجم و كيفيت يافته‌هاي باستان‌شناختي اين منطقه نيز تغيير نموده است. به منظور روشن نمودن وضعيت گاه نگاري شرق لرستان، در تپه گريران الشتر كاوش لايه‌نگاري توسط نگارندگان صورت گرفته است. كاوش‌هاي صورت گرفته در اين محوطه نشان داده كه سفال رايج در عصر مفرغ پس از دورۀ آغاز عيلامي، سفالي منقوش خوش ساخت موسوم به گودين III است. اين در حالي است، در حوضه رودخانه گاماسياب دورۀ قديم مفرغ با سفال يانيقي شناخته شده است. بر اساس كاوش صورت گرفته در تپه گريران، به نظر مي‌رسد فرهنگ‌هاي رايج در عصر مفرغ لرستان بيش‌تر با نواحي غرب و جنوب لرستان در ارتباط بوده است. در اين ناحيه سفال يانيقي مشاهده نشده يا به ندرت ديده شده است. در اين پژوهش با توجه به يافته‌هاي به دست آمده از كاوش گريران گاهنگاري منطبق با واقعيت‌هاي فرهنگي منطقه تنظيم شده است. بر اين اساس، دورۀ قديم عصر مفرغ (اوايل تا اواسط هزاره سوم پ.م) در تپه گريران پس از دورۀ آغاز عيلامي بدون هيچ وقفه‌اي ادامه يافته است. در اين دورۀ سفال موسوم به فاز‌هاي قديم گودين III (كه در گاهنگاري گودين مربوط به دورۀ مياني عصر مفرغ است) و سفال پلي‌كروم مفرغ قديم رواج داشته است. در اين پژوهش سعي شده تا به سؤالات زير پاسخ داده شود: وضعيت گاهنگاري شرق لرستان در دورۀ مفرغ به چه صورتي بوده است؟ و كاوش لايه‌نگاري تپه گريران چگونه مي‌تواند در اصلاح نواقص گاهنگاري شرق لرستان واقع گردد؟