نويافته هاي فلزي قرون مياني اسلامي در دست كند تَهيَق خُمين

يكي از محوطه هاي باستاني ارزشمند ايران در طول قرون مياني اسلامي، دست كند زيرزميني تهيق از توابع شهرستان خمين است. در فصل اول كاوش هاي باستان شـناسي اين محـوطه علاوه بر شناسايي فضا هاي مختلف معماري، سفالينه ها، ظروف شيشه اي و مهره هاي متنوع، آثار ارزشمند ديگري مانند انواع ظروف و اشياي فلزي از جنس مفرغ و آهن، مسكوكات طلا و زيور آلات طلايي و نقره اي، به دست آمد. آثار فلزي تهيق به دليل تنوع فرم و جنس و فراواني نمونه هاي شناسايي‌شده، در مطالعات باستان شناسي دوران اسلامي ايران جايگاه ويژه اي دارند؛ زيرا از معدود محوطه هاي باستاني شناخته‌شدۀ اين دوران محسوب مي شود كه اين ميزان از آثار فلزي دوران اسلامي در كاوش هاي آن به دست آمده است. اين امر بدين سبب اهميت دارد كه تعداد كل محوطه هاي باستاني اين دوران كه در كاوش هاي باستان شناسي آن با حجم زياد انواع مختلف آثار فلزي به دست آمده باشد، از تعداد انگشتان يك دست فراتر نمي رود؛ در عين حال كه بيشتر اين محوطه ها نيز چند مرحلۀ استقراري داشته و با قطعيت نمي توان همۀ آثار فلزي مكشوفه در آنها را متعلق به يك دورۀ زماني خاص دانست مانند آنچه كه در كاوش هاي باستان شناسي نيشابور به دست آمده است. همين موضوع نشان دهندۀ اهميت اين آثار است كه تاكنون در پژوهش مستقلي بدان ها پرداخته نشـده است. با توجه به اين موضـوع هدف اصـلي پژوهـش حاضـر بررسي، تاريخ گذاري نسبي و مطالعۀ مقايسه آثار فلزي به دست آمده در كاوش هاي تهيق خمين است. روش پژوهش حاضر توصيفي– تحليلي بوده و شيوۀ گردآوري اطلاعات آن شامل فعاليت هاي ميداني و مطالعات كتابخانه اي است. در اين مطالعات چنين مشخص شد كه اولاً بسياري از آثار فلزي به دست آمده در كاوش هاي باستان شناسي تهيق، در قرون 6-7 ه.ق توليد شده اند؛ موضوعي كه با انجام مطالعات مقايسه اي ديگر و نيز وجود شواهدي از سكه هاي اين دوره در كاوش هاي محوطه، ثابت‌شده است. ثانياً بخش مهمي از ظروف فلزي به دست آمده در تهيق به ويژه ظروف مفرغي و زيور آلات طلايي، احتمالاً در مناطقي همچون نيشابور و جرجان توليد و از آنجا به اين منطقه صادر شده اند.