توحيد افعالي انساني مَثَل اعلاي توحيد افعالي الهي در حكمت متعاليه

از منظر حكمت متعاليه، نفس انسان در ساحت‌هاي سه‌گانه ذات، صفات و افعال مَثَل اعلاي خداست. يكي از مهم‌ترين ابعاد گستردۀ مثاليت نفس براي خدا در زمينه فاعليت خداوند براي افعالش است، كه در حقيقت فاعليت او نسبت به جميع ماسوا و حتي افعال و آثار صادر از آنهاست (توحيد افعالي). در چارچوب كلي مثاليت نفس انسان براي خدا، ملاصدرا در تلاش است تا راه دشوار تحليل توحيد افعالي را ميسر گرداند. او با ابتكارِ نظريۀ توحيد افعالي انساني و با طرح اين نظر كه توحيد افعالي انساني مَثَل اعلاي توحيد افعالي الهي است تلاش مضاعف دارد تا تبيين دقيقي از توحيد افعالي الهي ارائه دهد. در اين مقاله، به روش تحليلي- توصيفي، به منظور تحليل وجوه مثاليت توحيد افعالي انساني براي توحيد افعالي الهي، مهم‌ترين ابعاد اين نظريه با نگاهي جامع به حكمت متعاليه كاويده شده است. در كنار تبيين توحيد افعالي، چه در ساحت انساني و چه در ساحت الهي، به اين معنا كه فعل واحد از جهت واحد به نحو حقيقي به دو فاعل استناد داشته باشد، به هفت وجه از مثاليت دست مي‌يابيم كه بدين قرارند: فرآيند استدلالي واحد، جريان حمل حقيقت و رقيقت، مثاليت در فاعليت فاعل عالي براي فاعل داني و فعل آن، نقش فاعل داني در تحقق فعل، انتساب افعال ارادي انسان به خداوند، مراتب تحقق فعل، و عدم تخلف از اراده الهي.