بررسي سهم منابع توليدكننده رسوب ناشي از فرسايش‌هاي ورقه‌اي، شياري، خندقي و آبراهه‌اي با استفاده از روش انگشت‌نگاري رسوب در حوضه آبخيز ني‌ريز استان فارس

فرسايش شديد خاك، تهديدي جدي براي مديريت پايدار سرزمين و استفاده از منابع آب و خاك در بسياري از نقاط جهان است. به ‌منظور كنترل فرسايش ‌هاي ورقه ‌اي، شياري، خندقي و آبراهه ‌اي و كاهش رسوب توليدي ناشي از آنها در خروجي حوضه‌ هاي آبخيز، لازم است به شناسايي سهم منابع توليدكننده رسوب آنها پرداخت تا اقدامات حفاظتي با موفقيت بيشتري انجام شود. يكي از متداول ترين روش‌هايي كه در سال‌هاي اخير از آن به ‌منظور تعيين سهم منابع مختلف رسوب استفاده شده، روش انگشت‌نگاري رسوب است. هدف از اين پژوهش، بررسي سهم منابع توليدكننده رسوب ناشي از فرسايش‌ هاي ورقه ‌اي، شياري، خندقي و آبراهه‌ اي با استفاده از اين روش در حوضه آبخيز ني ريز واقع در شرق  استان فارس به كمك نمونه ‌برداري از رسوب نهشته شده در بستر است؛ بنابراين از هر نوع از رسوبات فرسايش‌ هاي ورقه‌ اي، شياري، خندقي، آبراهه اي، آبراهه اصلي درون حوضه و منطقه خروجي حوضه آبخيز، ده نمونه (در مجموع شصت نمونه) برداشت شد. به ‌منظور تعيين ردياب‌هاي بهينه نيز از دو آزمون دامنه و تحليل تشخيص چند متغيره استفاده شد و با استفاده از مدل كولينز و همكاران، سهم هر يك از منابع مختلف رسوب به دست آمد. سپس فقدان قطعيت مرتبط با سهم منابع بالقوه رسوبات، با استفاده از روش شبيه‌ سازي مونت كارلو با اطمينان 95 درصد در نرم افزار MATLAB محاسبه شد. به ‌منظور ارزيابي نتايج حاصل از مدل چند متغيره تركيبي، از نكويي برازش (GOF) پيشنهادي توسط كولينز و همكاران استفاده شد. يافته‌ هاي اين پژوهش نشان داد كه چهار ردياب (Zr، Al، Sn و Lu) به عنوان ردياب هاي بهينه نهايي انتخاب شدند. به علاوه ميزان سهم فرسايش ‌هاي خندقي، ورقه ‌اي، شياري و آبراهه اي به ترتيب برابر با 45.21، 3.07، 16 و 35.72 درصد از كل فرسايش‌ هاي اتفاق افتاده در اين حوضه آبخيز بود. در اين پژوهش، كارايي روش انگشت ‌نگاري رسوب به عنوان روشي موفق و مؤثر در تعيين منابع رسوبات اثبات شد؛ زيرا چهار ردياب بهينه توانستند 95 درصد منابع رسوب را به درستي طبقه ‌بندي و جداسازي كنند. همچنين با توجه به مقدار 0.8869 GOF نيز دقت بالاي مدل را تأييد كرد.