تأثير انواع كاربري زراعي بر تكامل خاك در منطقه شورگل بناب

بررسي تكامل خاك‌ها مي‌تواند تأثيرپذيري خاك را از عوامل محيطي از جمله نوع كاربري نشان دهد تا با شناخت و تفسير سير تكاملي آن، پايه و اساس تصميم‌هاي مديريت آتي اراضي حاصل شود. در اين پژوهش خاك‌هاي تحت كشت چهار تيپ بهره‌وري يونجه، ذرت، پياز و گندم از مزارع منتخب منطقه شورگل شهرستان بناب به‌همراه اراضي باير مجاور، با ساير شرايط محيطي يكسان انتخاب و ميزان تكامل آنها برمبناي شاخص‌هاي هاردن، تجمع رس و ظرفيت تبادل كاتيوني همراه با شاخص هاي ميكرومورفولوژيكي MISODI، MISECA و MISECA revised تعيين شد. همچنين براساس نتايج، خانواده‌هاي مختلفي از خاك‌هاي اينسپتي‌سول با افق‌هاي مشخصه كمبيك و كلسيك در منطقه شناسايي شد. هر چند رده‌بندي خاك‌ها تا حدودي تفاوت‌هاي ناشي از تيپ بهره‌وري را نشان داد، اما بررسي شاخص‌هاي كمّي تكامل خاك جزئيات بيشتري را گزارش و تأثيرپذيري ويژگي‌هاي مرتبط با فابريك خاك از تيپ بهره‌وري را بيش از ساير ويژگي ها مشخص كرد. ترتيب تكاملي خاك‌ها نيز برمبناي همه شاخص‌هاي بررسي شده به ‌استثناي ظرفيت تبادل كاتيوني به ترتيب براي تيپ‌هاي بهره‌وري يونجه، ذرت، پياز، گندم و اراضي باير مشاهده شد كه نمودهاي خاك ساختي آهكي و رسي تشكيل شده در خاك‌ها از عوامل اصلي تكامل است. ناتواني شاخص تكامل ظرفيت تبادل كاتيوني در تمييز معني‌دار خاك‌ها، ممكن است به‌دليل فقدان تأثيرپذيري ماهيت شيميايي رس از تيپ بهره‌وري و نوع كاني رس باشد؛ بنابراين، عمليات كشاورزي بهينه و استفاده پايدار از اراضي مي تواند به تسريع سير تكاملي خاك‌ها در مقايسه با اراضي باير منجر شود و ميزان تأثيرپذيري خاك‌ها از محصول كشت شده نيز به ويژگي‌هاي گياه و عمليات زراعي آنها وابسته باشد. بنابراين، در نواحي خشك و نيمه‌خشك همچون منطقه مورد مطالعه كه خاك‌ها جوان و در ابتداي مسير تكاملي خود است، متكامل‌تر شدن خاك‌ها همسو با افزايش كيفيت آنها است و اين امر مانع از تخريب اراضي خواهد شد.