كاربست گراف براي تعيين شبكه ي معنايي افعال پايه ي زبان فارسي

پژوهش ميان رشته اي حاضر، در چارچوب كلي زبان‏شناسي شناختي، معناشناسي واژگاني (شناختي) و زبان‏شناسي رايانشي و با استفاده از نظريه ي گراف به تعيين و تحليل شبكه ي معنايي بخشي از افعال زبان فارسي مي پردازد. بدين منظور، 50 فعل پايه ي پربسامد فارسي از  فهرست هاي تأييدشدۀ عبادي و همكاران (1393)، بي جن خان و همكاران (1393) و صحرايي و همكاران (1396) انتخاب شدند تا قوي ترين و پربسامدترين روابط مفهومي و درون زباني ميان آن‏ها با ارائه ي مشخصات گراف ترسيم شده توسط فارسي زبانان، مشخص گردد. روش پژوهش ميداني است، جامعه ي آماري آن را افراد فارسي زبان شاغل به تحصيل در يك مركز علمي كاربردي و دانش‏جويان دانشگاه صنعتي شريف، كه زبان مادري آن ها فارسي است، تشكيل مي دهند و حجم نمونه 101 نفر بوده است. ابزار پژوهش پرسش‏نامه‏ا‏ي بومي‏‏سازي‏‏شده شامل افعال مورد بحث است كه به آزمون شوندگان داده شد تا هرگونه ارتباط معنايي ميان اين افعال را ترسيم نمايند. با استفاده از نرم افزارهاي جاوا و پايتون، گراف داده هاي مستخرج از پرسش‌نامه ها، گراف مادر، ترسيم گرديد. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد الگوي گراف ترسيم شده براي فارسي زبانان بازتاب دهنده ي روابط مفهومي ترادف، تضاد معكوس، چندمعنايي، رابطۀمعنايي استلزام، شامل روابط نوعي از (شمول معنايي) و جزء‏واژگي، و همچنين، روابط باهم آيي و سببي مي باشد كه از اين ميان، باهم آيي (29.61درصد)، استلزام (85/23درصد) و تضاد (16.71 درصد) بيشترين فراواني را دارند. دستاورد اين پژوهش شناسايي شبكۀمعنايي اين افعال در واژگان ذهني فارسي زباناني است كه زبان مادري آن ها نيز فارسي است كه مي توان از آن در بهينه سازي تهيه و تدوين مواد درسي دروس پايه براي فارسي آموزان غيرفارسي‏زبان و همچنين، استفاده از روش هاي نوين آموزشي، نظير آموزش خوشه اي افعال، استفاده نمود.