نشانه‌شناسي سوره قريش از منظر فرديناند دوسوسور و رولان بارت

نشانه‌شناسي ساختارگراي دوسوسور، سبك زباني متن و زيبايي‌شناسي آن را آشكار ساخته و در پي تحليل معاني ضمني نيست و در مقابل، نشانه‌شناسي پساساختارگراي رولان بارت، در پي تحليل دلالت‌هاي معنايي متعدد در متن است. جستار پيش رو بر آن است تا با تكيه ‌بر نظريات اين دو نشانه شناس و با روش توصيفي-تحليلي به بررسي سوره قريش و مقايسه آن از اين دو نگاه بپردازد با اين هدف كه نحوه شكل گيري معنا و نيز لايه هاي متعدد و ضمني آن را در اين سوره شناسايي كند. ضرورت انجام چنين پژوهشي نيز نخست معرفي تفاوت نظريات اين دو زبان‌شناس، سپس بررسي تفاوت خوانش ساختارگرا با پساساختارگرا در سوره قريش است تا كثرت دلالت لايه‌هاي معنايي با توجه به نظريات بارت آشكار شود. براي تحليل سوره قريش از ديدگاه نشانه‌شناسي دوسوسور، به بررسي تقابل‌ها پرداخته مي‌شود. تقابل عمده اين سوره ميان وجه خبري (همبستگي ميان قريش) و وجه امري (لزوم عبادت پروردگار) شكل‌گرفته كه در ساير عناصر زباني (واژگاني و نحوي) نيز جلوه‌گر شده است. در مقابل، در نشانه‌شناسي بارت، به تحليل رمزگان ها و بررسي لايه‌هاي معنايي آن‌ها پرداخته مي‌شود كه بر اين اساس، رمزگان چيستاني در پي اشاره به معناي همبستگي و اتحاد براي تمامي جوامع و گروه‌ها است؛ امري كه با دلالت‌هاي متعدد واژگان (إيلاف و قريش) به ‌عنوان رمزگان هاي معنايي و فرهنگي روشن مي‌شود و رمزگان هاي نمادين نيز به تصويرسازي عواقب عدم عبادت پروردگار پرداخته و رمزگان هاي كنشي نتيجه عبادت خداوند را در گذشته بيان كرده‌اند. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه با تحليل نشانه شناسي دوسوسور، معناي تحت‌اللفظي سوره در قالب عناصر متقابل متني و روابط هم‌نشيني منسجم آشكار مي‌شود كه اشاره به دعوت قريش به اسلام در زمان پيامبر(ص) براي ايجاد صلح دارد؛ اما در تحليل نشانه شناسي بارت، دعوت به اسلام و ترويج تك آييني مقيد به قريش نبوده و متوجه جوامع و گروه‌هاي مختلف در تمامي اعصار است.