تجزيه گرافيكي روابط بين صفات و گزينش هيبريدهاي‌هاي برتر در آفتابگردان

اهداف: آفتابگردان يكي از مهمترين گياهان دانه روغني در جهان محسوب مي شود كه روغن آن ارزش غذايي و اقتصادي بالايي دارد. شناسايي و گزينش ژنوتيپ هاي پرمحصول با خصوصيات مطلوب در اين گياه از اهميت زيادي برخوردار است. بنابراين هدف از اين مطالعه، بررسي روابط متقابل ميان صفات مختلف و انتخاب بهترين هيبريدهاي آفتابگردان بود.مواد و روش ها: در اين بررسي، تعداد يازده هيبريد جديد به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در ايستگاه تحقيقات كشاورزي دزفول در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو سال زراعي (99-1397) ارزيابي شدند. صفات فنولوژيكي، موفولوژيكي و اجزاي عملكرد شامل روز تا گلدهي، روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملكرد دانه مورد اندازهگيري قرار گرفتند. در اين پژوهش براي مطالعه روابط متقابل ميان صفات مختلف و انتخاب بهترين ژنوتيپ‌هاي آفتابگردان از روش‌هاي باي‌پلات ژنوتيپ × صفت (GT) و باي‌پلات ژنوتيپ × عملكرد × صفت (GYT) استفاده شد. يافته ها: بر اساس نمايش چندضلعي باي‌پلاتGT ، هيبريد G1 مطلوب‌ترين و مناسب‌ترين هيبريد براي عملكرد دانه (4110 كيلوگرم در هكتار) و صفات مرتبط با آن بود. نمايش برداري باي پلات GT، همبستگي بالايي بين عملكرد دانه با قطر ساقه، ارتفاع بوته، قطر طبق و تعداد دانه در طبق نشان داد. بر اساس نمايش مختصات تستر متوسط (ATC) باي‌پلات GYT، هيبريد هاي G1 و G6 به عنوان بهترين و هيبريد هاي 12 G و 7 G به عنوان ضعيف‌ترين هيبريدها از نظر كليه تركيبات مثبت عملكرد - صفت شناخته شدند. با توجه به نتايج، همبستگي مثبت معني‌داري بين صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسي در تركيب با عملكرد دانه مشاهده شد. نتيجه گيري: به طور كلي نتايج نشان داد كه هيبريدهاي G1 و G6 به عنوان هيبريدهاي برتر از نظر عملكرد دانه و سايرصفات زراعي از قبيل روز تا گلدهي، روز تا رسيدگي، ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزاردانه شناخته شدند و قابليت ورود به آزمايش هاي تحقيقي ترويجي به منظور معرفي به عنوان رقم جديد براي كشت درمنطقه دزفول را داشتند. همچنين صفات قطر ساقه، قطر طبق، ارتفاع بوته و زودرسي مي توانند به عنوان شاخص هاي مناسب در برنامه هاي اصلاحي براي انتخاب ژنوتيپ هاي با عملكرد بالا در آفتابگردان مورد استفاده قرار گيرند.