مناسبات خرد و كلان در قصص قرآني سور اوليه مكّي در پرتو داستان‌هاي انبياء با محوريت مكافات

بحث علم‌المناسبه به تعبير قدما، نظم و انسجام به تعبير متاخرين، و زنجيرمندي و بينامتنيت در قاموس زبان‌شناسي متن‌محور معاصر، از جمله مباحثي‌است كه از بدو نزول قرآن تا عصر حاضر، مورد توجه قرآن‌پژوهان قديم و جديد مسلمان و غيرمسلمان بوده است. امروزه برخي مستشرقان، معتقدند كه قرآن توده‌اي درهم و نامنسجم است. همچنين تكرار آيات در قصص قرآني ناشي از عدم انسجام آيات مي باشد. با توجه به اهميت بحث لازم‌است كه در آيات مربوط به قصص قرآني انسجام و زنجيرمندي آنها بررسي شود. نتايج تحقيق كه به روش تحليلي– توصيفي انجام شده حاكي از آن است كه: الف. در سور اوليه مكّي، خواننده با قصص تمام و كمال روبرو نيست و فقط، به رخدادهاي اصلي آنها اشاره شده‌است؛ ب. اهداف در سوَر اوليه اخلاقي و تربيتي مي باشد و شيوه بيان قصص، تند و كوبنده، و موسيقي يكنواختي بر سوره‌ها حاكم‌است؛ ج. بخش‌هاي روايي و به طريق اولي، قصص مكافات‌محور با آيات پس و پيش خود از يك سو و با ساير قصص مكافات‌محوردر ساير سور و همچنين در سطح كلان، با سيرۀ پيامبر (ص)، روابط بينا- سوره‌اي و بينامتني دارند؛ د. آغازين‌هاي روايي اين قصص از يك يا چند الگوي مشترك و فرموله شده تبعيت مي‌كنند؛ هـ. بخش مياني قصص، رخدادهاي سازه‌اي را در خود جاي داده و در واقع، روايتگري قصص به اين بخش بستگي مستقيم دارد؛ و. فرجامين روايي قصص، معمولاً با آيه‌اي كه ناظر به درس يا پيامي اخلاقي است، به پايان مي‌آيد؛ ز. قصص مكافات‌محور سور اوليۀ مكّي، حامل اولين مراودات كلامي دين اسلام از طريق پيامبر(ص) محسوب مي‌شوند، و مينياتوري از كل قصص قرآني ارائه داده و زمينۀ ذهني مخاطبان قرآن را آماده مي‌كنند.