رتبه بندي و تحليل تعامل بين عوامل كنترلي موثر بر فوران در عمليات حفاري چاه‌هاي نفت با استفاده از مدل تركيبي چند معياره با رويكرد DANP

فوران‌ جريان كنترل نشده‌اي از سيالات سازند به درون ستون چاه نفت است كه به علت زنجيره‌اي از نقص و شكست لايه‌هاي حفاظتي چاه رخ مي‌دهد و قابليت تبديل شدن به حوادث فاجعه بار مانند انفجار، تلفات شديد انساني و آلودگي زيست‌محيطي را دارد. بهبود عملكرد لايه‌هاي حفاظتي چاه‌ و پيشگيري از رويداد فوران، مستلزم بررسي عوامل تاثيرگذار بر عملكرد لايه‌هاي حفاظتي با در نظر گرفتن ميزان وابستگي بين آنها است. در همين راستا در ابتدا عوامل كنترلي موثر بر فوران در چهار گروه عملياتي، فردي، تجهيزاتي و سياستگذاري بر اساس مطالعات پيشين شناسايي و انتخاب شدند، سپس جهت تعيين استراتژي مناسب كاهش ريسك فوران ميزان تعامل و ارتباط متقابل بين اين عوامل و ميزان وزن موثر آنها با استفاده تركيب روش ديمتل(DEMATEL) بر پايه تحليل شبكه‌اي (ANP) محاسبه و تحليل گرديد.يافته ها: نتايج نشان داد عامل سياستگذاري با ميزان شاخص اثرگذاري (R+D) برابر با 0.965 اهميت و تعامل بيشتري نسبت به ساير عوامل در پيشگيري از رويداد فوران دارد. همچنين عامل تجهيزاتي با شاخص جهت تاثير (R-D) برابر با 0.268 اثرگذارترين و عامل عملياتي با R-Dبرابر با 0.424- اثرپذيرترين عامل در بين ساير عوامل است. بيشترين وزن موثر در پيشگيري از رويداد فوران مربوط به عامل عملياتي است. بطوريكه در اين عامل معيار فشار هيدرواستاتيكي، يكپارچگي و استحكام چاه، پايش چاه بترتيب در اولويت اول، دوم و سوم قرار گرفت. در همين راستا در عامل سياستگذاري، معيار مديريت اضطراري اولويت چهارم و ارزيابي ريسك اولويت پنجم را به خود اختصاص داد. با توجه به تعامل بيشتر عامل سياستگذاري با ساير عوامل درصورت توجه و تمركز ويژه تصميم‌گيران‌ به عامل تجهيزاتي بعنوان عامل اثرگذار و در نتيجه اثر هم‌افزايي آن بر عامل اثرپذير عملياتي مي‌توان به موفقيت چشمگيري در بهبود عملكرد لايه‌هاي حفاظتي در پيشگيري از رويداد فوران دست يافت.