زندگي اجتماعي چادر در ايران معاصر

سرنوشت پر فراز و نشيب چادر در زندگي زنان ايراني، موجب شده است كه معاني فراوان و متعارضي در آن پنهان شود: عقب نگاه داشتن زنان از تمدن، مقاومت در برابر زن فرنگي‌مآبِ خودباخته، عدالت‌خواه بودن، پوشش قشر حزب‌اللهيِ همرنگ با حكومت، فراهم‌آورندۀ زيبايي براي زن محجبۀ متجدد. اين تعابير كه از حدود 150 سال پيش بر روي چادر بار شد، با تغييرات در كالبد آن همراه بودند؛ از تنوع در مدل دوخت گرفته تا همنشيني با ديگر اشيا. در مقالۀ حاضر با به‌كارگيري رويكرد مطالعات فرهنگ مادي، و استفاده از اسناد و شواهد مكتوب، چهار دوره زندگي اجتماعي چادر در عصر جديد را نشان مي‌د‌هيم: نماد عقب‌ماندگي، ابزاري انقلابي و رهايي‌بخش، نشانۀ حكومتي بودن، كالايي ادغام‌شده در بازار مد. دوران پهلوي اول، چادر به‌مثابه پوششي دور از تمدن و از خلال تعارضات امر سنتي با مدرن به سخن درآمد. دورۀ دوم، چادر در خدمت انقلاب و مبارزه در برابر فرهنگ مصرف‌گراي غرب قرار گرفت. در دورۀ سوم، چادر شكلي از سلطۀ فرهنگي-سياسي را همراهي كرد. در دورۀ چهارم، چادر مدهاي خود را آفريد تا زيبايي‌هاي بصري صاحبش را نه‌تنها پنهان نكند، بلكه آن‌ها را هرچه بيشتر آشكار سازد.