تجلي فلسفه صدرايي در تعليقات امام‌خميني(ره) بر مقدمه قيصري

فصل چهارم مقدمه قيصري بر فصوص‌الحكم ابن‌عربي، در باب تبيين جواهر و اعراض بر اساس طريقه عرفاست و بيشتر بدنبال تبيين نفس رحماني است. اما در اين بين، بحثي مفصل نيز در بيان نفس رحمانيِ عرفا به زبان فلسفي دارد. امام‌خميني(ره) در تعليقه‌يي، با استفاده از حكمت متعاليه به نقد بيان قيصري پرداخته است. قيصري در خاتمه اين فصل نكاتي را در باب معناي تعين و انواع آن نيز بيان كرده كه امام(ره) در تعليقه‌يي ديگر، تبييني دقيق از انواع تعين به زبان عرفاني ارائه داده است. اين معناي تعين و انواع آن بقلم قيصري، تقريباً بطور كامل در فصل سوم از مرحله چهارم امور عامه اسفار اربعه انعكاس يافته كه نشان از تأثيرپذيري بسيار فلسفه صدرايي از سنت عرفاني ابن‌عربي بطور عام، و مقدمه قيصري بطور خاص، دارد. از منظر قيصري، اعراض بايد فصول جواهر باشند، اما از نظر صدرالمتألهين و بتبع او، امام‌خميني(ره)، فصل جوهر، جوهر است نه عرض. قيصري معتقد است گاهي تعين، عين ذات است و گاهي نيز امري زائد بر ذات، اما امام بر اين باور است كه اساساً تعين به ذات حق تعالي تعلق نميگيرد زيرا تعين از آثار تجليات اسمائي است؛ اما آنچه داراي احديت جمع تعينات است، اسم اعظم و انسان كامل است. هدف اصلي مقاله حاضر تبيين، تحليل و گاه نقد دقيق مقاصد متن قيصري و تعليقات امام‌خميني(ره) بر آن است. امام(ره) در يك تعليقه با استفاده از ذخاير فلسفه صدرايي به نقد قيصري پرداخته و در تعليقه‌يي ديگر، در واقع بر مبناي بخشي از اسفار اربعه، مواضع خود را تبيين نموده است.