ارزيابي انتقادي نظريه ذهنمندي حيوان از نگاه دكارت، بر اساس فلسفه صدرايي

حيات نفساني مجرد براي حيوانات و برخورداري آنها از توانمنديهاي ذهني، همواره محل ترديد و اختلاف ميان فلاسفه بوده است. وجود برخي شباهتها ميان حيوان و انسان، در عين تمام تفاوتهايي كه با هم دارند، ارائه تبييني دقيق از نحوه حيات حيواني را دشوار كرده است. دكارت با توجه به اعتقاد به دو جوهر جسماني و عقلي مجرد براي انسان، با تمسك به سه دليل: «عدم توانايي كاربست زبان در حيوان»، «نفي خلاقيت»، و «نفي آگاهي از حيوان»، وجود انديشه و تعقل در حيوان را نفي كرده و فقط حيات جسماني را براي آن ميپذيرد و در نتيجه حيوان را ماشيني پيچيده ميداند كه فاقد حيات ذهني است. اين نظريه دكارت به «نظريه ماشيني حيوان» موسوم است. اما ملاصدرا با قائل شدن به سه مرتبه مادي، مثالي و عقلي براي عالم، موجودات را متناسب با آن مراتب تحليل ميكند. بر همين اساس، او براي نفوس حيواني، تجرد مثالي قائل بوده و ذهنمندي در مرتبه حيواني را بر مبناي آن تبيين مينمايد. نظريه ماشيني دكارت و ادله سه‌گانه آن، براساس مرتبه تجرد مثالي‌يي كه ملاصدرا براي نفوس حيواني اثبات ميكند، رد ميشود.