بررسي تأثير تغييرات پوشش گياهي مراتع خشك و نيمه‌خشك ايران در رابطه با وقوع سيل

كاربري مرتع به‌عنوان مهم‌ترين كاربري زمين در ايران است. تنظيم چرخه هيدرولوژي و كنترل سيل از ‌جمله خدمات تنظيمي در اكوسيستم‌هاي مرتعي به‌شمار مي‌رود. واقعه سيل سال 1398 كه در سطح بسيار وسيعي از ايران اتفاق افتاد، منجر به خسارت‌هاي شديدي به منابع طبيعي، غيرطبيعي و انساني گرديد. پژوهش پيش‌رو با هدف بررسي تأثير تغييرات پوشش گياهي مراتع در رابطه با وقوع سيل تنظيم شده است. بر ‌اين ‌اساس با بازديد از مراتع در محدوده مناطق سيل‌زده استان گلستان، وضعيت اين مراتع بر‌اساس روش چهار فاكتور اصلاح‌شده، تعيين گرديد و براي بررسي تغييرات كاربري اراضي/ پوشش از سري داده‌هاي ماهواره لندست مربوط به سال‌هاي 2009-2008 و 2019-2018 استفاده شد. جهت شناسايي عوامل مؤثر بر تغييرات پوشش گياهي، تخريب مرتع و تأثير سيل، تعداد 69 مصاحبه‌ نيمه‌ساختاريافته با دامداران مناطق تحت سيل انجام شد. نتايج نشان داد، وضعيت مراتع در مناطق مختلف سيل‌زده بيشتر در طبقه خيلي فقير تا فقير قرار دارند و شدت چرا در اين مناطق بيش از 3/1 برابر ظرفيت مراتع است. با آناليز تصاوير ماهواره‌اي مشخص شد، كاربري اراضي مرتعي در يك دوره ده ساله در استان گلستان روند كاهشي داشته است، به‌طوري‌كه مساحت اراضي تغيير كاربري يافته بين سال‌هاي 2008 تا 2019 حدود 70 هزار هكتار برآورد شده است. در بخش مصاحبه، چراي بي‌رويه و هزينه بالاي تعليف مكمل به‌عنوان اصلي‌ترين عوامل مؤثر بر تخريب مراتع شمال استان گلستان از ديدگاه دامداران مطرح هستند. همچنين، مهم‌ترين خسارت وارد شده به دامداران تخريب راه‌هاي ارتباطي با آغل و مرتع (91 درصد) و تلفات دامي (76 درصد) تعيين گرديد. بنابراين، برنامه‌ريزي براي حفاظت، اصلاح و احياي مراتع، به‌عنوان يكي از برنامه‌هاي مهم و ضروري براي كنترل و مديريت سيلاب پيشنهاد مي‌شود.