مفهوم شناسي فرهنگ در انديشه امام خميني (قدس سره)

فرهنگ از پيچيده ترين مفاهيم علوم اجتماعي بشمار مي رود كه غالباً در نگاهي تحليلي، در ميانه طيفي از رويكرد تجويزي و توصيفي تبيين شده است؛ دوگانه مذكور بعنوان بزنگاه نظريه‌هاي فرهنگي مدنظر بوده و تأثيرات مهمي نيز در نسبت با نقد و سياست در عرصه فرهنگ برجاي گذاشته است. فرهنگ در نظريه اجتماعي مسلمين، دو سويه توصيفي و تجويزي را در طول يكديگر مدنظر قرار مي‌دهد. اين مقاله برپايه روش تحليل مضمون در راستاي مفهوم شناسي فرهنگ در انديشه امام خميني(ره) ضمن تحليل تمام بيانات ايشان پيرامون فرهنگ، از سه مرحله تجزيه، تفسير، يكپارچه سازي متن استفاده مي نمايد. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه چهار مضمون فراگير شامل «اهميت و كاركرد فرهنگ، تعريف فرهنگ، گونه شناسي فرهنگ، و راهبرد فرهنگ» در تبيين مفهوم فرهنگ وجود دارد. بر اين‌مبنا در نگاه امام(ره) فرهنگ وابستۀ، مانع رشد مردم و جوانان قلمداد مي‌شود كه محكوم به استهلاك خواهد بود. در مقابل بايد ضمن آگاهي به مفاسد غرب و مقابله با فرهنگ مبتذل غربي با استفاده از مفاخر فرهنگي خويش، به فرهنگ ايراني ـ اسلامي دست يافت. لذا مهمترين تحول در جامعه مربوط به عرصه فرهنگ است كه براي دستيابي به اين هدف ضمن تصفيه فرهنگ از افراد غربزده و تحليه به افراد صالح (ايراني ـ اسلامي)، اولاً بايد خودباوري فرهنگي در مردم پديد آيد، ثانياً بايد هنر و رسانه در تقابل با فرهنگ منحط غرب و توافق با فرهنگ اسلام و ايران قرار گيرد، ثالثاً بايد ضمن توجه به تحول تدريجي فرهنگ، نوعي همگرايي بين مردم، رسانه و دولت ايجاد شود تا فرايند تحول فرهنگي به منظور استقلال فكري و دروني صورت پذيرد.