مقايسۀ برداشت ايران و تركمنستان از آبخوان كارستي هزارمسجد و مخاطرات آن

كاهش منابع آب در دسترس تحت تأثير عوامل انساني و طبيعي و توسعۀ كشورها و افزايش نياز به آب، تخصيص عادلانۀ منابع آب را به مسئله‌اي پراهميت تبديل كرده است. اين مسئله در حوضه‌هاي آبريز مرزي مشترك بين دو يا چند كشور ممكن است مناقشات سياسي را نيز در پي داشته باشد. منابع آب كارستي مشترك با تركمنستان در شمال شرق كشور در سازند هزارمسجد از جمله مسائل مديريت هيدروپليتيك بين اين دو كشور است. در دهه‌هاي اخير نياز روزافزون به آب و كاهش ذخاير آبرفتي موجب توجه بيشتر كارشناسان به بهره‌برداري از منابع آب موجود در سازندهاي آهكي شده است. شناسايي منابع آب كارستي در حوضۀ تحت بررسي و ارزيابي بيلان منابع آب زيرزميني موضوع اين پژوهش بوده است. بدين منظور داده‌هاي بارندگي، دما و تبخير كه در مجموع مقدار آب ورودي منطقه است و نيز داده‌هاي برداشت منابع آب به‌صورت رودخانه‌هاي جاري، چشمه، چاه و قنات با استفاده از نرم‌افزارهاي GIS و نرم‌افزارهاي اقليمي و افزونۀ كريستال‌بال در نرم‌افزار اكسل 2016 كدنويسي و با روش مونت‌كارلو شبيه‌سازي شد. نتايج حاكي از آن است كه مقدار تغذيه از بارندگي در كل سازندهاي كارستي محدودۀ مطالعاتي كلات 1015 ميليون متر مكعب است. حجم كلي آب تخليه‌شده در محدودۀ مطالعاتي هزارمسجد از طريق تخليه به آبرفت و رودخانه، چشمه، چاه و قنات به‌ترتيب 113 ، 152/91، 14/96 و 26/08 ميليون متر مكعب و در مجموع 306/95 ميليون متر مكعب است. شاخص برداشت آب در تركمنستان نيز در پنجاه سال گذشته از 14/4 به 60 ميليون متر مكعب رسيده است. نبود مديريت و بي‌توجهي به پايداري آبخوان در آينده چالش‌هاي محيطي را در پي خواهد داشت.