مقايسه عملكرد رقم هاي تجاري پنبه در دو سطح آبياري نواري

سابقه و هدف:مديريت بهينه مصرف آب در محصولات زراعي نقش مهمي در كاهش اثرات كم‏آبي در مناطق خشك و نيمه خشك كشور دارد. در گياه پنبه اين موضوع از اهميت بالايي برخوردار است چون داراي رفتار رشد نامحدود است و در صورت مصرف آب زياد، احتمال غلبه رشد رويشي بر رشد زايشي و كاهش عملكرد وجود دارد. در نتيجه، ممكن است با وجود مصرف آب زياد، عملكرد كاهش يابد. برتري روش آبياري نواري به روش نشتي در زراعت پنبه در بيشتر نقاط جهان گزارش شده و است و در كشور ما نيز برتري اين روش در بعضي مناطق گزارش شده است.علاوه بر مديريت مصرف آب، انتخاب رقم‏هايي كه در شرايط محدوديت آب عملكرد بالاتري داشته باشند، نقش مهمي در كاربرد بهره‏ورانه آب آبياري دارد. با توجه به معرفي رقم‏هاي جديد توسط موسسه تحقيقات پنبه كشور و نيز افزايش تعداد رقم‏هاي وارداتي، در اين پژوهش تعدادي از رقم‏هاي خارجي و داخلي از نظر عملكرد وش و كارايي مصرف آب در شرايط معمول و آبياري بهره‏ورانه مقايسه شده‏اند تا ارقام برتر براي سطوح تجاري به كشاورزان پيشنهاد شوند.مواد و روش ‏ها: اين آزمايش به صورت كرت‏هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي تصادفي با سه تكرار در دو سال‏ زراعي 1400 و 1401 اجرا گرديد. كرت‏هاي اصلي به آبياري پس از 100 و 30 درصد تبخير از تشتك (3897 و 6495 مترمكعب در هكتار به ترتيب كم‏آبياري و آبياري كامل) و كرت‏هاي فرعي به 13 رقم‏ پنبه شامل ارقام داخلي خرداد، گلستان، لطيف شايان، سپيد، تابان، پرتو، B557 و خارجي لودوز، ماي، ماكسا، ليدر، آمريكن ژنتيكس اختصاص داده شدند.يافته ها:اثر تيمارهاي آبياري و ارقام بر كليه صفات مورد بررسي معني‏دار بود. برهم‏كنش تيمارها بر كليه صفات غير از تعداد شاخه زايا و كيل الياف معني‏دار شد. در سال اول آزمايش عملكرد رقم‏هاي گلستان و پرتو در شرايط آبياري پس از 30 درصد تبخير از تشت (6879 كيلوگرم در هكتار) و گلستان، B557 و خرداد در شرايط 100 درصد تبخير بيش از ساير رقم‏ها بود (به ترتيب 5189 و 4967 كيلوگرم در هكتار). كمترين عملكرد در سال اول از دو رقم سپيد و لودوز حاصل شد (به ترتيب 2754 و 2872 كيلوگرم در هكتار). در سال دوم آزمايش رقم‏ گلستان با عملكرد 6946 كيلوگرم در هكتار در آبياري پس از 30 درصد تبخير از تشت برتري خود را حفظ كرد و در شرايط تبخير 100 درصد از تشت (كم‏آبياري) هم اين رقم بالاترين عملكرد را دارا بود (3872 كيلوگرم در هكتار). كمترين عملكرد از رقم‏ لودوز در شرايط آبياري پس از 30 درصد تبخير از تشت به دست آمد (757 كيلوگرم در هكتار). در سال اول آزمايش رقم گلستان در شرايط آبياري پس از 30 در صد تبخير از تشتك بالاترين كارايي مصرف آب را دارا بود (1/7 كيلوگرم به از هر متر مكعب آب آبياري) و در تيمار 100 درصد تبخير از تشتك رقم لودوز كمترين كارايي مصرف آب را داشت (0/12 كيلوگرم بر متر مكعب). در سال دوم با توجه به افزايش عملكرد بيشتر ارقام، كارايي مصرف آب نيز افزايش يافت. بيشترين كارايي مصرف آب به ميزان 1/33 كيلوگرم به ازاي متر مكعب آب مصرفي مربوط به رقم گلستان در سطح آبياري پس از 30 درصد تبخير از تشتك اندازه‏گيري شد. كمترين كارايي مصرف آب به ميزان 0/47 كيلوگرم به ازاي هر متر مكعب در رقم سپيد و آبياري پس از 100 درصد تبخير از تشتك مشاهده شد. در دو سال انجام آزمايش، رقم‏هاي گلستان، تابان، خرداد و ماي وشايان برتري نشان دادند.نتيجه ‏گيري: رقم ‏هاي داخلي گلستان، خرداد و پرتو و رقم خارجي ماي رقم‏هاي مناسبي براي كشت با آبياري نواري در شرايط آزمايش هستند. در شرايط كمبود آب و اولويت بهره‏وري رقم‏هاي گلستان، خرداد، شايان، ماي و تابان برتري دارند. رقم‏هاي لودوز و ليدر، از رشد رويشي شديدي به‏ويژه در آبياري كامل داشتند، در صورت كشت اين ارقام، اقدامات مديريتي مانند كاربرد تنظيم‏كننده‏هاي رشد، جلوگيري از ريزش اندام‏هاي زايشي و شناسايي شرايط آب و هوايي سازگار با فيزيولوژي و مرفولوژي آنها شايسته توجه جدي است.