بررسي اثر نمايه‌هاي هواشناختي بر تعداد كندوهاي زنبور عسل در شش دهه اقليمي اخير

مقدمه و هدف: نمايه‌هاي حدي هواشناختي ازجمله عوامل تأثيرگذار بر عملكرد محصولات مختلف كشاورزي و دامي هستند. با توجه به تغييرات آب و هوايي پيش‌رو، بررسي تأثير نمايه‌هاي حدي هواشناختي بر توليدات دامي در حال حاضر مي‌تواند يك چالش مهم براي توليدكنندگان باشد. بنابراين هدف اين پژوهش تحليلي هواشناختي بر روند تعداد كلني‌هاي زنبورٍ عسل ايران در سال‌هاي 1339 تا 1397 است. مواد و روش‌ها: براي بررسي از آمار سري زماني كندوي عسل در ايران و نمايه‌هاي هواشناختي دما و بارش از ضريب همبستگي اسپيرمن استفاده شد. نمايه‌هاي استاندارد هواشناختي بر مبناي اطلاعات و آمار ثبت شده روزانه در ايستگاه‌هاي هواشناسي حاصل مي‌شود. جهت برآورد نمايه‌ها از نرم افزار R و بسته‌هاي مرتبط با آن استفاده شد. پس از بررسي كمي و كيفي آمار هواشناسي سري‌هاي زماني مرتبط آماده شد. در نهايت نمايه‌هاي حرارتي و رطوبتي با جمعيت كلني‌هاي زنبور عسل به روش‌هاي استاندارد مقايسه شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد تعداد كلني‌هاي زنبورعسل تحت تأثير نمايه‌هاي حدي هواشناختي است به طوري كه بيشترين ضريب همبستگي به ترتيب بين تعداد كلني زنبورعسل با شب‌هاي گرم (TN90p) برابر 0/84، (TN10p) شب‌هاي سرد و روزهاي سرد (TX10p) برابر 0/81-، روزهاي گرم (TX90p) برابر 0/79، طول مدت گرما (WSDI) برابر 0/75، تعداد روزهاي با بارش خيلي سنگين (R20mm) برابر 0/66، مقدار سالانه بارش در روزهاي تر (PRCPTOT) برابر 0/61 در سطح 0/05 معني‌دار است. نتايج آزمون همگني پتيت، نقطه جهش يا تغيير ناگهاني را در سال 1369 براي جمعيت كندوي زنبورعسل در سطح معني‌داري 0/05 ارائه داد. اين نقطه جهش به‌صورت صعودي اتفاق افتاده است همچنين رابطه روند جمعيت كندوي زنبورعسل افزايشي، داراي ضريب تبين (R^²) برابر  0/98 است. به طور متوسط قريب به 2 ميليون كندو در نيمه دوم آماري افزايش داشته است. بيشترين همخواني (0/84) با افزايش تعداد شب‌هاي گرم در طول اين 60 سال بوده است. نمايه حدي هواشناختي شب‌هاي گرم (TN90p) از 10 به 20 روز و معادل 100 درصد افزايش داشته است. نتيجه‌گيري: در مجموع نتايج نشان داد تعداد كلني‌هاي زنبورعسل تحت تأثير نمايه‌هاي حدي هواشناختي هستند. همچنين نتايج حاصل از بررسي‌هاي مختلف روي ميزان تأثير گرمايش جهاني روي حشرات از جمله زنبورعسل نشان داده است كه با نوسانات جزئي در دماي محيط تغييرات بسيار زيادي در رفتار و زندگي آنها ايجاد خواهد شد. به‌طوري‌كه ميزان فعاليت زاد و ولد، گرده افشاني، تنوع و پراكنش و حساسيت به عوامل بيماري‌زا و آفات آن‌ها تحت تأثير قرار گرفته و در دراز مدت مي‌تواند، منجر به تغييرات زيادي در جمعيت زنبورعسل شود. بنابراين جهت تقويت و حمايت نهادي و مالي از اين بخش بايد ضمن شناخت تنش‌هاي محيطي به ويژه خشكسالي كه در آينده در حال رشد هستند،  با بالابردن آگاهي زنبورداران، به آن ها كمك شود.