تعيين پراكنش مكاني برخي عناصر سنگين خاك و تأثير آن بر عملكرد گياه سويا در منطقه ساري

زمينه و هدف: آلودگي خاك به عناصر سنگين به‌عنوان يكي از عوارض مهم به‌هم خوردن تعادل و توازن طبيعت، در چند دهه گذشته مورد توجه پژوهشگران زيادي قرار گرفته است. لذا، اين پژوهش به‌منظور بررسي احتمال آلودگي برخي عناصر سنگين در خاك محدوده كارخانه ام دي اف سازي واقع در شهرستان ساري و تأثير آن بر عملكرد گياه سويا انجام انجام گرفته است. روش بررسي: اين پژوهش در تابستان 1393 در يك مزرعه سويا با وسعت 3600 متر مربع در مجاورت كارخانه ام‌دي‌اف‌سازي (آرين سينا) شهرستان ساري انجام شد. براي اين منظور، در منطقه‌اي به وسعت 3600 متر مربع، 32 نمونه خاك از 16 نقطه (عمق 15-0 و 30-15 سانتي‌متر) و 48 نمونه‌ گياهي جمع‌آوري شد. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمايشگاه مقادير قابل جذب عناصر سنگين خاك اندازه‌گيري گرديد. همبستگي بين عملكرد و اجزاي عملكرد با مقادير عناصر سنگين نيز صورت گرفت. يافته‌ها: با توجه به نقشه پراكنش عناصر و رگرسيون گام به گام، مشخص شد عنصر كادميوم تأثير معني‌داري بر افزايش تعداد غلاف پوك در بوته داشت به‌گونه‌اي كه با افزايش هر واحد كادميوم، تعداد غلاف پوك در بوته به‌ميزان 0.5 عدد در هر واحد افزايش يافت. همچنين برهمكنش معني داري بين دو عنصر كادميوم و آهن در كاهش وزن هزار دانه مشاهده شد. بر همين اساس، بيشترين وزن هزار دانه (131 گرم) در نقاطي با كمترين غلظت كادميوم و آهن مشاهده شد. همچنين با روي‌هم اندازي نقشه پراكنش عنصر روي و تعداد دانه پوك در بوته مشخص گرديد كه اين صفت بيشتر تحت كنترل عنصر روي قرار دارد، به‌طوريكه با افزايش هر واحد روي در خاك، تعداد دانه پوك در بوته 0.53 واحد افزايش نشان داد. بحث و نتيجه‌گيري: در مجموع، با تعيين نقشه پراكنش عناصر سنگين و تطبيق آن با عملكرد و اجزاي عملكرد گياه مي‌توان به شناسايي مناطق آلوده و عوامل مؤثر در كنترل و گسترش فلزات سنگين در خاك‌ها و بررسي اثرات آن‌ها بر عملكرد گياه پرداخت.