صادرات ترياك ايران به ژاپن در نيمه دوم قرن نوزدهم بررسي علل، زمينه‌ها و مسير آن

در قرن نوزدهم ميلادي روند جهاني شدن با تجارت بين المللي كه دول استعمارگر به وجود آوردند به نقطه‌اي رسيد كه روابط اقتصادي دول مختلف را مستقيما تحت تاثير قرار مي‌داد. به همين دليل با عدم توازن تجارت، اقتصاد شاهد اضمحلال مي شد در نتيجه به اين دليل كه اقليم ايران براي كشت خشخاش مناسب است و تقاضاي اين محصول در خارج از ايران به خصوص در چين قابل توجه بود، تجارت گسترده ترياك آغاز گرديد. از سوي ديگر ژاپن اقدام به گسترش قلمروي خود در بدنه اصلي آسيا كرد در نتيجه ژاپن نيز در مسير تجارت ايران قرار گرفت. با آنچه گفته شد چند پرسش مطرح مي شوند: چه عوامل دروني مسبب كشت گسترده خشخاش در ايران شدند، راه صادرات ترياك ايران به سوي ژاپن از چه مراكزي مي گذشت، چگونه ژاپن وارد تجارت ترياك شد و به چه دليل تجارت مورد نظر برجاي ماند. براي يافتن پاسخ رويكرد قرن نوزدهم شناسي و روش تاريخي برگزيده شده است زيرا تجارت بين الملل از موضوعات معمول آن محسوب مي شود. نتيجه گرفته شده است كه اقتصاد كشاورزي ايران، فشار ساختار اربابي و توازن منفي تجارت ايران به دليل افول توليد ابريشم، اهالي و دولت ايران را به توليد گسترده ترياك ترغيب كرد. تجارت مورد نظر از اصفهان آغاز مي شد و پس از گذشت از يزد و شيراز به بنادر جنوب مي رسيد كه از آنجا به بنادر هند و پس از آن چين راه مي يافت تا در پايان وارد تايوان تحت حاكميت ژاپن شود. البته تجارت مذكور باقي ماند زيرا تغييري در وضعيت اقتصادي و توليدي ايران ايجاد نشده بود و ژاپن نياز به تامين ترياك جمعيت معتاد چيني خود داشت.