اندازه‌گيري آثار رفاهي پايه‌هاي مالياتي مصرف و درآمد

ماليات به مثابه‌ي يك اخلال در نظام بازار است و لذا يكي از پرسش‌هاي اصلي در نظام مالياتي، اندازه‌گيري آثار منفي پايه‌هاي مختلف مالياتي و ارائه‌ي سياست‌هاي جبراني است، بطوريكه ضمن حفظ درآمدهاي دولت، كمترين آثار منفي رفاهي را در پي داشته باشد. مطالعه‌ي حاضر با استفاده از يك مدل تعادل عمومي محاسبه‌پذير كه براي اقتصاد ايران در سال ۱۳۹۰ مقداردهي شده‌است، شاخص‌هاي رفاهي را براي پايه‌هاي مالياتي مصرف و درآمد مقايسه مي‌نمايد. نتايج براي رفاه كل نشان مي‌دهد با فرض ثبات در كسري بودجه دولت، حركت از پايه‌ي درآمدي به مصرفي موجب افزايش رفاه كل مي‌شود؛ هرچند كه اين افزايش رفاه به‌طور همگن ميان دهك‌هاي درآمدي توزيع نشده‌است. نتايج براي مدلسازي با دهك‌هاي روستايي و شهري نشان مي‌دهد، كاهش نرخ ماليات بر درآمد و جايگزيني آن با ماليات مصرف (تحت شرايط ثبات در كسري بودجه دولت) موجب مي‌شود كه شاخص رفاهي دهك‌هاي كم‌درآمد بيش از سايرين كاهش يابد. با افزايش سطح درآمد، اثر منفي رفاهي ناشي از تغيير در سياست مالياتي كاهش مي‌يابد، هر چند كه در دهك آخر روستايي و شهري اين الگوي كاهنده به دليل فرار مالياتي بالا تغيير كرده و افزايش مي‌يابد. در مجموع، در صورتي كه سياست مالياتي از درآمد به مصرف تغيير نمايد، در كوتاه‌مدت آثار منفي آن بر دهك‌هاي كم‌درآمد بزرگتر بوده و لذا لازم است به‌طور همزمان پوشش تامين اجتماعي نيز براي دهك‌هاي كم‌درآمد گسترش يابد.