تحولات نظام قشربندي روستايي در ايران بعد از انقلاب اسلامي (موردمطالعه: روستاهاي شهرستان بويين‌زهرا)

ساختار قشربندي ‌روستايي در يك سده اخير دستخوش تغيير و تحولات بسياري شده است. نخستين نشانه‌هاي تغيير در بافت اجتماعي و سياسي روستاها را مي‌توان همزمان با روي‌ كار آمدن دولت مدرن (1304) در ايران مشاهده كرد. در كنار طرح فراگير اصلاحات ارضي (51-1341) تدريجاً نفوذ و دخالت‌هاي دولت در قالب برنامه‌هاي آموزشي و درماني افزايش يافت. بعد از انقلاب 1357، حضور نهادهاي انقلابي و اجراي طرح‌هاي‌ ضربتي بيانگر تمايل شديد دولت پسا‌انقلابي به حضور قدرتمند و همه‌جانبه در روستاها بود. بعد از گذشت يك دهه و چرخش‌ در سياست‌هاي فرهنگي و اقتصادي دولت، روستاها اهميت گذشته خود را از دست دادند. در اين مقاله تغييرات نظام قشربندي روستايي در چهار دهه اخير بررسي شده است. مراد از نظام قشربندي در اين نوشتار صرفاً جايگاه افراد در ساختار اقتصادي روستا نيست بلكه سعي شده است از منظر قدرت محلي و منزلت اجتماعي‌ نيز تغييرات چهار دهه اخير، موردبررسي قرار گيرد. به لحاظ روشي‌شناسي اين تحقيق گونه پژوهش روندپژوهي محسوب مي‌شود؛ لذا داده‌ها به دليل ماهيت روندي، از منابعي نظير اسناد كتابخانه‌اي، نتايج تحقيق‌هاي مرتبط با موضوع، مصاحبه با مطلعين محلي در قالب يك كار ميداني جمع‌آوري شده است. نتايج نشان مي‌دهد در دهه نخست بعد از انقلاب حضور نهادهاي انقلابي باعث به وجود آمدن تغييراتي در ساختار قدرت محلي و نظام منزلت روستايي شده است. در سه دهه بعدي نيز شواهد امر بيانگر آن است كه متناظر با  فرايند شهري شدن روستاها، اقتصاد غيركشاورزي (فعاليت خدماتي، تجاري و صنعتي) در مقايسه با اقتصاد روستايي (كشاورزي و دامداري) رشد روزافزوني داشته است.