پهنه‌بندي و تحليل فضايي فقر شهري مطالعه موردي: شهر همدان

فقر شهري يكي از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين چالش‌هاي فرا روي جامعه مدرن است. اين پديده تبعات منفي كالبدي، اقتصادي، اجتماعي براي شهر و ساكنين آن به دنبال دارد. بنابراين شناسايي عوامل تشكيل‌دهنده و نحوه توزيع آن در سطح شهر كمك شاياني به مديريت و برنامه‌ريزي شهري است. هدف پژوهش، تحليل پراكنش فضايي شاخص‌ها و نماگرهاي فقر در سطح بلوك‌هاي آماري شهر همدان است. پژوهش حاضر از نظر هدف كاربردي و از نظر روش توصيفي-تحليلي مي‌باشد. شاخص‌هاي فقر بر اساس داده‌هاي خام بلوك‌هاي آماري شهر همدان در سال 1395 استخراج‌شده است. براي شناسايي بهتر شاخص‌هاي موثر در فقر شهري و تشكيل ساختار جديد براي آن از روش تحليل عاملي اكتشافي استفاده شد. نتيجه آن، تقليل 18 شاخص فقر به 4 عامل اصلي بوده كه درمجموع 62/8 درصد از واريانس تجمعي را تبيين نموده‌اند. براي انجام تحليل فضايي، از روش لكه‌هاي داغ در محيط نرم‌افزار ArcGIS استفاده شد، كه طبق آن مهم‌ترين پهنه‌هاي فقر در قسمت‌هاي شمال شرقي، شرق و غرب همدان و پهنه مرفه در قسمت‌هاي مركزي و جنوب غربي تمركزيافته است. درمجموع پهنه فقر 36/ 27 درصد مساحت و 48/84 درصد جمعيت و پهنه رفاه 20/47 درصد از مساحت و 7/85 درصد جمعيت شهر را به خود اختصاص داده است و باقيمانده فضاي شهر، در پهنه متوسط جاي گرفته‌اند. همچنين با استفاده از نرم‌افزار Geoda، خودهمبستگي فضايي فقر شهر در سطح محدوده موردبررسي قرار گرفت و آماره موران با ضريب 0/677 نشان داد كه الگوي فضايي فقر در شهر همدان از الگوي خوشه‌اي با تمركز بالا برخوردار است.