بررسي واج ‌شناختي گويش بيرجند

هدف از نگارش اين پژوهش تحليل نظام واجي گويش بيرجند است. بسياري از داده هاي پژوهش از دو منبع واژه نامۀ گويش بيرجند (رضايي، 1373) و بررسي گويش بيرجند (رضايي، 1377) جمع آوري و براساس نوع فرايند دسته بندي شده اند. آوانويسي ها با استفاده از نمادهاي بين المللي IPA نوشته شده اند. مباني نظري از جمله «تناوب هاي واجي، دو سطح بازنمايي، اصل توالي رسايي، قانون مجاورت هجا، و...» در تحليل داده ها مورد ملاحظه قرار گرفته اند. براي اطمينان از روند درست تحليل، صورت برخي از واژه ها با آثار بازمانده از دوره هاي باستان و ميانه مقايسه شده‌اند. يافته ها نشان مي دهد كه در تحليل داده ها، عوامل تاثيرگذار مانند: الف. موقعيت يك واحد واجي در ساخت هجا، ب. نوع و جايگاه هجا در واژه، ج. تاثير واحدهاي واجي مجاور بر يكديگر، موجب توليد واج‌گونه هاي متعدد شده است كه به تفصيل در متن مقاله بيان خواهدشد. به عنوان نمونه، در واژۀ يك هجايي «باد» كه در هستۀ آن واكۀ «پسين و افتاده» وجود دارد، با افزودن پسوند و افزايش به دو هجا به صورت «بادي»، واكۀ «پسين و افتاده»، به صورت واكۀ «پيشين، افتاده و كشيده» توليد مي شود، به طوري كه اين دو واكه همواره در توزيع تكميلي با يكديگر قرار دارند. برخي از نتايج منحصر به فرد اين گويش شمارش متفاوت اعداد مركب پيوندي در مقايسه با فارسي معيار است. همچنين، واكه هاي مياني معروف به مجهول يايي و واوي متعلق به دورۀ ميانه، هنوز در اين گويش فعال هستند.