واكاوي مفهوم عدالت و استقراء راه هاي احراز عدالت شهود از منابع فقهي

يكي از مهم‌ترين دلايل اثبات دعوا، چه در امور مدني و چه در امور كيفري، شهادت شهود است. اعتبار و شرط عدالت براي شهود از امور اجماعي و اتفاقي ميان عموم فقهيان و مكاتب اسلامي است و به‌عنوان روشي براي حل و فصل خصومت، احقاق حق و اثبات جرم در جامعه شناخته مي‌شود و در كتاب و سنت به اهميت آن اشاره شده است. با توجه به نص صريح قرآن كريم و روايات، همۀ فقهاي اماميه به اشتراط عدالت اعتراف دارند، اما اقوالشان در تعريف عدالت، راه‌هاي ثبوت آن و همچنين اسباب زوال عدالت و امكان تحقق عدالت در كافر، متفاوت است. در اينجا نكتۀ مهم اين است كه تنها وجود عدالت در بيّنه كافي نيست، بلكه بايد قاضي عدالت شاهد را احراز كند. در اين مقاله با بررسي مفهوم عدالت از منظر آيات و روايات و اقوال و نظريات فقهاي اماميه، و بيان اين نكته كه شهادت شهود طريق الي الواقع است، نه كاشف عن الواقع، و با استقراء در منابع فقه اسلامي هفت روش براي اثبات و احراز عدالت وجود دارد كه عبارت‌اند از: علم قاضي، حسن ظاهر، تزكيه، شياع، معاشرت، اختبار و استصحاب.