تاثير متفاوت تحريم بر تجارت خارجي با رويكرد مدل جاذبه، مطالعه موردي ايران و روسيه

مطالعات بسياري در خصوص تحريم‌هاي اقتصادي و ميزان اثرگذاري آن‌ها بر وضعيت اقتصادي و رفاهي كشورهاي هدف صورت گرفته است. اما تمام كشورهاي هدف تحريم اقتصادي واكنش و تاثيرپذيري يكساني از تحريم‌هاي اقتصادي نداشته‌اند. در اين مطالعه به تفاوت اثرگذاري تحريم‌هاي اقتصادي بر كشورهاي مختلف با تمركز بر وضعيت ايران و روسيه پرداخته شده است. با توجه به متفاوت بودن تحريم‌هاي اقتصادي اعمال شده بر اين دو كشور در ابتدا متغير تحريم را كمي كرده تا پايه‌اي يكسان براي تحليل آماده شود و سپس با مقايسه اثرگذاري شدت تحريم بر ميزان صادرات و واردات كشور هدف با شركاي تجاري مهم، اثر تحريم يكسان با استفاده از داده‌هاي پنل به همراه متغير مجازي تعاملي[1]  برآورد شد. براي مدل‌سازي از مدل ارائه شده توسط رائول كاروسو در سال 2005 - كه شكلي از معادله جاذبه مي‌باشد- جهت بررسي اثرگذاري تحريم روي تجارت كشور هدف و داده‌هاي تجارت ايران و روسيه با پنج شريك تجاري مهم در حد فاصل سال‌هاي 1992 تا 2018 استفاده شده است. همچنين براي كمي كردن شدت تحريم از گزارش كنگره آمريكا در خصوص تحريم‌هاي اعمالي عليه ايران و روسيه استفاده شده است. در نتايج مشاهده شد كه تحريم‌هاي اقتصادي اثر معكوس معنادار و قابل توجهي بر ميزان تجارت كشور ايران با شركاي مهم تجاري خود دارد اما روي تجارت روسيه با شركاي خود اثر معناداري نداشته است. از آن‌جا كه تحريم اقتصادي به عنوان شوك منفي به سيستم‌هاي اقتصادي وارد مي‌شود، علت تفاوت اثرگذاري تحريم اقتصادي بر دو كشور ايران و روسيه را با دو شاخص آسيب‌پذيري و تاب‌آوري مرتبط دانسته و اين دو شاخص را وارد مدل مي‌نماييم. با وارد كردن دو شاخص تاب‌آوري و آسيب‌پذيري به مدل كشور ايران مشاهده شد كه تاب‌آوري با اثرگذاري تحريم رابطه معكوس و آسيب‌پذيري با آن رابطه مستقيم دارد. اين يافته مهم نشان مي‌دهد كه افزايش تاب‌آوري و كاهش آسيب‌پذيري اقتصادي مي‌تواند اثرگذاري تحريم‌هاي اقتصادي بر ايران را كاهش دهد و از طرفي از آن‌جا كه اقتصاد روسيه به نسبت ايران تاب‌آوري بالاتر و آسيب‌پذيري كمتري دارد تاثيرگذاري متفاوت تحريم اقتصادي بر اين دو كشور را نيز توجيه مي‌نمايد.