قاعده «الذاتي لايعلل» از ديدگاه امام خميني (ره)

يكي از قواعد مهم فلسفي، قاعده «الذاتي لايعلل» است كه خود برآمده از سه قاعده فلسفي است. اين مقاله مي‌كوشد با نگاهي به مفهوم لغوي و اصطلاحي واژۀ ذاتي، تحليل دقيق امام خميني را درباره اين قاعده بررسي كند. به‌خصوص آنكه در نظر امام خميني «ذاتيِ بي‌نياز از علت» كه محور اين قاعده است، ذاتي باب برهان است كه در مقابل عرضي جاي دارد. در حقيقت، امام بر اين باور است كه «ذاتيِ بي‌نياز از علت»، حقيقتي است كه انفكاك آن از ذات ممكن نيست؛ اعم از اينكه داخل در ذات باشد (ذاتي باب ايساغوجي) يا خارج ملازم آن. ايشان در ادامه به علت بي‌نيازي ذاتي از علت يا به عبارتي، علت عدم معلليت ذاتي در باب برهان مي‌پردازد كه توجه به دقت نظر ايشان در اين باب در جاي خود راهگشاي بسياري مسائل فلسفي، كلامي و... است. امام خميني بر اين نكته اشاره نموده‌اند كه با توجه به اينكه حمل ذاتيات و لوازم ذات بر ذات ضروري است و نيز با توجه به اينكه هر محمولي كه به صورت ضروري بر موضوع خود حمل شود، از علت بي‌نياز است، ذاتيات و لوازم ذات به هيچ علتي نياز نداشته و ازاين‌رو، سؤال از علت آن بي‌معني خواهد بود.